Naar de content

Jongerentaal

Jongerentaal bestaat eigenlijk nog niet zo lang. Toen in de jaren ’60 de leerplichtwet verlengd werd, brachten jongeren automatisch meer tijd met elkaar door. Ook de grote toestroom van mensen uit andere landen zorgde voor nieuwe invloeden in het jongerenjargon. En de allerlaatste rage is natuurlijk SMS-taal.

10 oktober 2007

Vroeger bestond er geen jongerentaal omdat er geen jongeren waren. Dat klinkt misschien gek, maar kinderen gingen vroeger na hun lagere school gelijk al aan het werk. De ene dag nog kind, de andere dag volwassen. Eigenlijk werd er gewoon een fase overgeslagen. Vandaar dat Dik Trom in 1891 op zestienjarige leeftijd eigenlijk net zo spreekt als een volwassene.

Na de Tweede Wereldoorlog verschijnt het eerste echte puberboek, The Catcher in the Rye van J.D. Salinger. Maar de doorbraak van jongerenjargon kwam pas vlak na de hippietijd, door een verlenging van de leerplicht. Was hiervoor alleen de basisschool nog verplicht, nu werden jongeren ook geacht de middelbare school te doorlopen. Er ontstond voor het eerst een eigen jongerencultuur.

Straattaal

Straattaal is een populair begrip in de media. Toch bestaan er nogal wat misverstanden over wat straattaal is. Hoewel veel mensen misschien denken dat straattaal alleen gesproken wordt door Nederlandse jongeren van allochtone herkomst, beheersen ook veel autochtone jongeren deze ‘taal van de straat’. Straattaal wordt dus door een grote groep jongeren gesproken en is daarom dé jongerentaal van nu.

Hoewel je genoeg woordenlijsten op het internet aantreft met typische straattaalworden, is straattaal meer dan een verzameling Surinaamse, Marokkaanse en Engelse woorden. Ook de uitspraak en zinsbouw zijn anders dan in het Standaardnederlands. Voor taalwetenschappers zijn juist deze grammaticale verschillen interessant: ze zijn minder onderhevig aan modegrillen en hebben daardoor een grotere invloed op de taal van de toekomst…

Murks

Het Murks is een jongerenjargon dat in Utrecht wordt gesproken. Het wijkt af van straattaal omdat het vooral autochtone jongeren zijn die deze taal gebruiken. Dat terwijl straattaal gesproken wordt door jongeren met allerlei verschillende etnische achtergronden. Het woord Murks is een samentrekking van Turks en Marokkaans, de talen die deze jongeren vooral imiteren. Je kunt ook zeggen dat ze zich een soort algemeen allochtoons accent aan willen meten, maar daarbij niet precies het verschil weten tussen Turks en Marokkaans.

De sprekers van het Murks vinden het vooral stoer om met een buitenlands accent te spreken. Toch is niet iedereen ingenomen met het Murks: niet alleen de sprekers van het Turks en het Marokkaans, maar ook de mensen die vrezen dat het Nederlands van deze jongeren verloedert. Daar hoeven ze niet bang voor te zijn, want voor deze jongeren is het Murks een tweede taal: het Standaardnederlands beheersen ze net zo goed.

SMS-taal

SMS- en MSN-taal zijn nieuwe schrijftaalvarianten, die vooral onder jongeren populair zijn. Kenmerkend is het gebruik van afkortingen en een meer fonetische spelling, noodzakelijk door de snelheid van het medium. Binnen de SMS-taal speelt ook nog mee dat een bericht maar een beperkt aantal lettertekens kan bevatten.

Een andere manier om veel te zeggen in weinig woorden is door het gebruik van emoticons. Deze vervangen als het ware de gezichtsuitdrukkingen van onze gesprekspartner, die we immers niet kunnen zien als het gaat om geschreven tekst. Emoticons worden ook gebruikt om leuker over te komen op de lezer van het bericht: om te flirten, of gewoon om je diepste emoties te delen met je beste vriendin. De taal van emoticons is een wereld op zich!

Jongeren en dialect

Spreken Nederlandse jongeren eigenlijk nog dialect? In sommige delen van het land wel, maar onder invloed van het Nederlands neemt het dialectgebruik steeds meer af. Wat overblijft is soms niet meer dan een accent: vooral aan de uitspraak kun je dan nog horen in welke streek iemand geboren is. Toch vind je ook wel regionale kenmerken in andere taaldomeinen, zoals in de zinsbouw. Daarvan zijn sprekers zich vaak onbewust. Maar jongeren gebruiken soms ook heel bewust dialectwoorden om te laten horen waar ze vandaan komen.

Jongerentaal buiten Nederland

Tot nu toe hebben we alleen over jongerentaal binnen Nederland gesproken. Maar natuurlijk is dit verschijnsel niet uniek voor Nederland: het komt over de hele wereld voor! Het gebeurt vaker dat jongeren met verschillende etnische achtergronden een mengelmoesje van verschillende talen creëren. Het Frananglais in Kameroen bijvoorbeeld is een mix van Frans, Engels en Creools. En in Marokko wordt steeds vaker het Darija gesproken, een combinatie van Arabische, Berberse, Franse en Spaanse woorden.

De bekendste straattaal in Vlaanderen is het Algemeen Cités. Die taal is ontstaan in de mijnbouwstreken van Belgisch Limburg: op deze manier vonden mijnwerkers uit Italië, Turkije en Griekenland een manier om met elkaar te communiceren. Tegenwoordig wordt het vooral gesproken in de arbeiders- en migrantenwijken in de steden. Het Algemeen Cités kent invloeden uit het Italiaans, Grieks, Spaans, Frans en Engels.