“Deze periode is overleven. Een drukke baan, kinderen thuis. Geen moment voor jezelf.” Voor jonge gezinnen loopt de stress soms hoog op in de lockdown. Ook zzp’ers worstelen. Zes dertigers en veertigers wisselen ervaringen uit in een rondetafelgesprek georganiseerd door NEMO Kennislink. Met reflectie vanuit de wetenschap.
Zet wat dertigers en veertigers bij elkaar en vraag hen naar de grootste verandering in hun dagelijks leven sinds de coronacrisis. Het antwoord dat je krijgt is ‘de hele dag thuis zitten’. Als iets hun strot uitkomt, dan is het dat wel. Het groepje van zes mensen, de meesten onbekenden voor elkaar, is op dinsdagavond bij elkaar gekomen voor een rondetafelgesprek over de impact van de pandemie. De buitenwereld ligt verstopt onder een dikke laag sneeuw. Dat is dan weer een voordeel van thuiswerken: geen vertraging op het spoor of files op de snelweg.
Linette Belo (45), projectleider bij ouderenzorgorganisatie AxionContinu, heeft net haar driejarige zoontje op bed gelegd. Ze vertelde hem drie keer ‘en nu ga je slapen’ en voila, het werkte. Marloes de Vink (38), manager bij netwerkbeheerder Alliander, luistert met verbazing. Bij haar werkt dat meestal averechts.
Vier mensen uit de groep hebben jonge kinderen thuis. Zo goed en kwaad als het gaat proberen ze werk en zorg te combineren. De andere twee zijn zzp’ers die vorig jaar hun agenda’s zagen leegstromen. Eén ding heeft dit clubje gemeen: ze zijn op een leeftijd waarop alles lijkt te moeten gebeuren: huis kopen, kinderen krijgen, carriere opbouwen. Een overvolle levensfase. En een pandemie maakt het er niet makkelijker op. Verpleegkundige Sanne van den Berg (34) zat toen de scholen sloten ineens met twee kinderen thuis op haar vrije dag. “Thuisschool is net een tweede baan”, verzucht ze.
Marloes de Vink (38) werkt als manager creatie en woordvoerder voor netwerkbeheerder Alliander. Ze woont in Nijmegen, is getrouwd en heeft twee dochtertjes van drie en vijf.
@irisdorineVolle bak werken
Ook deze bijeenkomst gaat weer vanuit huis. Kijkend naar een pixelig scherm. Martijn van der Linden (38), beleidsmederwerker bij het ministerie van Binnenlandse zaken, mist zijn kantoor in Den Haag. Hij zegt het met een lach. “Normaal is het op vrijdagmiddag fijn om naar huis te gaan. Nu kijk ik minder uit naar het weekend. Elke dag is hetzelfde. Wéér thuis. Deze stoel en dit tafeltje zijn mijn leven.” Het is meteen een feest der herkenning. Marloes vindt het ook heftig dat haar leven beperkt is tot huis en gezin. “Normaal ging ik vier dagen per week naar kantoor. Ik was altijd wel een doordeweekse avond weg, op pad met vrienden of de wielrenclub. Tijdens de lockdown kregen we de kinderen thuis, terwijl m’n communicatieteam volle bak mee moest draaien in de crisisorganisatie. Ik moest veel werken. Die combinatie was stressen. Ik had het geluk dat mijn man, wiens opdrachten als zzp-er wegvielen tijdens de eerste lockdown, meer zorgtaken op zich kon nemen.”
Voor Dina (32), die normaal als dj de zalen plat draait met melodische housebeats, ging het roer honderdtachtig graden om toen de samenleving op slot ging. Van de een op de andere dag was ze haar klussen kwijt, in Miami, op Curaçao. “Toen de optredens wegvielen ben ik thuis muziek gaan maken. Ik dacht: hoe kan ik mensen nog steeds blij maken met mijn muziek? Ik doe veel livestreams om zichtbaar te blijven, maar die komen me nu mijn neus uit. Ik sta maar voor een camera, een beetje leuk te doen. Jullie zién je collega’s nog via Teams. Ik zie mijn publiek helemaal niet! Ik ben er he-le-maal klaar mee.”
“Voor mij was het anders”, vertelt Linette. Zij ontkurkte bijna de champagne toen ze thuis moest werken. “De organisatie waar ik werk functioneerde tot aan corona vrij ouderwets. Ik heb het eerder wel vier keer met mijn leidinggevende over thuiswerken gehad, maar kreeg het er gewoon niét doorheen! En opeens moest het, vanwege corona.” De vrolijkheid straalt van haar gezicht. “Nu kan ik zelf mijn tijd indelen.”
Agenda leeggeveegd
Bij zzp’er Sander van der Horst (32), die een eigen business heeft als coach, is het andersom gegaan, bedenkt hij zich peinzend. Hij is sinds corona minder thuis gaan werken. “Afgelopen zomer ben ik gaan samenwonen. Ik zag het niet zitten om gelijk vierentwintig uur per dag op elkaars lip te zitten. Dus heb ik een kantoor gehuurd. Ik ben van 9.00 tot 18.00 de deur uit.” Tegengesteld aan vele anderen heeft Sander juist een ritme overgehouden aan de crisis. Hij moet er zelf om lachen. “En ik hoef niks in het huishouden te doen!”, voegt hij er triomfantelijk aan toe. “Mijn vriend werkt thuis en doet de was als ik op kantoor zit.” Dina veert op. “O?! Perfect!” Ze klinkt alsof ze dat ook wel ziet zitten. “Ik ging vaak uit eten of wat afhalen omdat ik vaak onderweg was. Door corona ben ik gaan koken. Om de dag. Ik zit helemaal in de gezonde modus nu, nadat ik in de eerste lockdown juist veel wijn ging drinken.”
De rondetafelgasten praten alsof ze elkaar al jaren kennen. Bij Linette zat de schrik er flink in, vertelt ze, toen ze de eerste lockdown inging en de kinderopvang de deuren sloot. “Als alleenstaande moeder is mijn sociale netwerk heel belangrijk, meer dan voor mensen met een partner. Mijn ouders passen op. Als ik die niet meer kan zien, hoe ga ik het dan aanpakken?” De noodopvang pakte verkeerd uit voor haar zoontje, die zo angstig werd dat ze niks meer met hem aankon. “Het was een stressvolle periode. Overdag werken lukte niet goed, maar ik wilde er zijn voor mijn werk en mijn bijdrage leveren. Even heb ik gedacht om verlof op te nemen om het te kunnen bolwerken, maar ja, verlof heb ik nodig voor mijn vakantie. Daarom ben ik veel ‘s avonds gaan werken.”
Marloes kan er helemaal in komen. “Je legt jezelf werkdruk op, dat maakt het soms lastig. Je wil niet verzaken of collega’s zonder kinderen met jouw werk opzadelen. Uiteindelijk was ik ook in de avonduren bezig om de gaten dicht te lopen, ook al is mijn werkgever flexibel. Ik kan taken laten liggen als het niet meer gaat.” Sanne trekt een moeilijk gezicht bij wat ze hoort. “Gelukkig zijn mijn werk en thuis gescheiden, omdat ik naar de zorginstelling toe moet.” Wat zij moeilijk vindt, is dat al haar aandacht naar haar oudste zoon gaat, die thuis school krijgt. “De jongste zit dan de hele ochtend op de bank met een iPad.” Martijn slaakt een zucht. “Soms is het gewoon niet te doen, met een klein kind thuis. Als ik eindelijk om 13.00 uur ‘s middags mijn computer openklap, loop ik al veertig mail achter. Dan moet je dus heel hard werken om er nog wat van te bakken.”
Lucht in het leven
“Het lastigste vind ik dat er zo weinig tijd voor jezelf overblijft, als je kinderen thuis hebt en een drukke baan die op de avonduren aankomt”, zegt Marloes. “Het is overleven. Ik probeer twee keer per week hard te lopen, een moment voor mezelf.” Bang om overspannen te raken is ze niet. “Dat zit niet in me, ik kan redelijk goed relativeren. Voor mij valt de crisis nog in de categorie ‘jammer’. Ik heb een vaste baan en niemand in mijn omgeving is ziek. Maar ik hoop wel dat er snel weer een beetje lucht in onze levens komt.” Dina heeft er een hard hoofd in. “Afgelopen zomer ben ik parttime in de marketing gaan werken vanuit financiële overwegingen. Ik dacht dat het voor een paar maanden zou zijn. Stiekem hoopte ik dat ik vanaf januari weer wat kon draaien, maar ik denk niet dat het nog gaat gebeuren dit jaar.”
Sander prijst Dina voor haar initiatief om zo snel te switchen. Hij kent het gevoel. “Mijn agenda stond vol trainingen voor ondernemingsraden, die werd van de ene op de andere dag leeggeveegd in de eerste lockdown.” Hij maakt een veegbeweging opzij met zijn hand. “Mijn inkomen ging naar beneden en de uitgaven stegen, door de aankoop van ons huis. Ik keek al rond naar een baan als postbezorger om een inkomen te hebben. Gelukkig kon ik na de zomervakantie online gaan coachen, daar heb ik snel op ingezet. De overheid kwam met een coachingsubsidie voor mensen uit sectoren die hard geraakt zijn door de crisis, bijvoorbeeld om zich te laten omscholen. Uiteindelijk heb ik vorig jaar mijn beste jaar ooit gedraaid.” Zijn tevreden blik wordt beantwoord door vijf glimlachende gezichten.
Reflectiemoment
“Corona is voor iedereen een disruptie geweest”, vat Martijn samen. “Het is ook een tijd om eens bij jezelf te rade te gaan wat je eigenlijk van je werk vindt. Sommige mensen beseffen nu dat ze iets anders willen doen.” Sander kan dat bevestigen. “De mensen die ik coach, zeggen dat ze eindelijk tijd hebben om na te denken, om even te stoppen met sprinten. Ze hebben een reflectiemoment.” Dina had ook zo’n momentje. “Ik wist al dat muziek mijn passie was, maar ben er nu des te meer achtergekomen dat ik wil doorgaan met dj’en. Ik mis het gewoon heel erg.”
Linette had eveneens een helder inzicht. Ze maakte de afspraak met zichzelf om géén werkafspraken meer te hebben na vijf uur. “Voor corona was ik daar flexibeler in. Nu ik thuis werk plan ik geen werkafspraken meer voor half 10 ‘s ochtends of na vijven. En ik ga me ook niet verantwoorden waarom niet. Ik kan nu zonder stress mijn zoon wegbrengen en ophalen. Dat vind ik een grote plus en dat ga ik na corona zeker zo houden”, zegt ze met een blik vol zelfvertrouwen. Martijn moet erom lachen, maar geeft haar groot gelijk. “Als iemand vroeger op kantoor om half vier wegging om zijn kinderen op te halen dacht ik: kom op zeg, we moeten nog zoveel doen. Ik zit hier ook tot half zes. Nu denk ik: prima, die collega heeft gelijk ook. Zulke dingen gaan in deze periode makkelijker.”
Sander heeft ook iets ontdekt. “Eerst had ik vooral cliënten in Utrecht, nu zie ik dat heel Nederland in je laptop past. Door de online gesprekken is mijn klantenkring veel groter. Ik vraag me trouwens af: hadden we dit rondetafelgesprek normaal fysiek gedaan? Dat zouden we nu nooit meer doen, vanwege de reistijd.” Die tijd is inderdaad voorbij, als het aan de groep ligt. Digitaal werkt ook.
Kinderen zien opgroeien
“De grote les is dat heel veel gewoon kan”, besluit Marloes. “Als je me vorig jaar had gezegd dat ik zes weken thuis zou werken met de kinderen, had ik je voor gek verklaard.” Ze schudt met haar hoofd alsof ze in verwarring is. “Toch hebben we het met elkaar geflikt en zijn we flexibel gebleken. Tuurlijk heeft iedereen zijn eigen sores, maar ik kijk ook positief terug op deze periode. Hoe uniek is het om je kinderen thuis te hebben en te zien hoe ze zich ontwikkelen?” Daar wil Sanne wel op inhaken. “Ik vind het mooi om te zien hoe mijn zoon met schrijven begint. Hij zit in groep drie en is alle letters aan het leren, maakt woorden en zinnen.” Ze valt een moment stil. “Ik ben wel blij dat het daarbij blijft, dat ik niet hoef te helpen bij staartdelingen of dat soort dingen….” Ze grinnikt een beetje beschaamd. Haar gesprekspartners schieten in de lach.
“Of ik wat heb overgehouden aan de crisis? Jaaa, zeker.” Martijn zegt het lachend, terwijl hij zichzelf achterover duwt in zijn stoel. “Op een doordeweekse ochtend door het Wilhelminapark wandelen, kopje koffie erbij. Rustig wakker worden met onze dochter in bed. Niet meer racen om op tijd bij de trein of kinderopvang te zijn.” Dina weet ook iets. “Mijn marketingfunctie is leuk en leerzaam. Nu staat er nog iets anders op m’n cv dan alleen muziek.” Ze haalt haar schouders op. “Kan nooit kwaad.”
Grote beslissingen, zoals trouwen, kinderen, verhuizen, hebben deze dertigers en veertigers niet hoeven uitstellen. Of nou ja, het idee van Sander om een bureau voor leiderschapstrainingen op te richten kwam op de lange baan terecht. En Martijn verhuisde vorige zomer, maar zit nog middenin de troep. Hij wijst op een stuk loshangend behang. “Er moet nog veel gebeuren. Maar een vloer eruit slopen als er een peuter moet slapen overdag…” Hij rolt met zijn ogen. “Ach ja, zo erg is het nou ook weer niet.”
Vlak voor we afronden heeft Sanne nog een tip. “Thuis kwamen de muren toch een beetje op me af. Daarom heb ik pas geleden een nachtje geboekt in een hotel. In m’n eentje. Mét champagne.” Er klinkt trots in haar stem. “Even de boel de boel laten. Het was heerlijk!”
