Wat vind jij: mag je embryo-DNA aanpassen?

‘Het aanpassen van embryo-DNA moet mogelijk zijn om ziektes tegen te gaan, maar ook om uiterlijke kenmerken aan te passen. Mensen mogen dat zelf bepalen.’ Ben je het eens met deze stelling? Of juist niet? Of deze: ‘Elk kind heeft recht op DNA waar niet aan gesleuteld is.’ Eens? Of lastig om te beantwoorden? Het zijn stellingen waar de lezer van NEMO Kennislink vanaf vandaag op kan stemmen in een nieuwe interactieve tool. En vind je dat een stelling ontbreekt, dan voeg je die gewoon zelf toe. Dan kunnen anderen daar ook weer op stemmen.

Ontwerper van de interactieve tool voor NEMO Kennislink Bertrand Burgers is enthousiast over de mogelijkheden ervan: “Het bijzondere is dat je meteen kunt zien wat er gebeurt met jouw input. In een constant veranderend opinielandschap kan de gebruiker zien hoe zijn eigen stemgedrag zich verhoudt tot dat van anderen. Dat kan interessante inzichten opleveren: door te zien hoe anderen naar deze thema’s kijken, kan je ook veel over jezelf leren.”

Levend kunstwerk

De tool maakt deel uit van een experiment van NEMO Kennislink om op een andere manier in gesprek te gaan met lezers over de vraag of we wel of niet willen ingrijpen in embryo-DNA. Bertrand Burgers, sociaal ontwerper met een focus op technologie en wetenschap, is degene die het de komende maanden in samenwerking met developer Simon Dirks op maat gaat maken voor NEMO Kennislinklezers.

De tool maakt gebruik van Polis, een online, open source participatietool die grote groepen mensen op een laagdrempelige manier de mogelijkheid biedt om een gesprek te kunnen voeren over complexe onderwerpen en hete hangijzers. Het visuele aspect en de gebruiksvriendelijkheid ervan, dat is van Burgers. Na een pilotperiode waarin het gebruik wordt getest en verbeterd, komt het ‘echte sausje’ van Burgers: “We willen de uitkomsten een stuk visueler, prikkelender en toegankelijker presenteren, waardoor de gebruiker het gevoel krijgt deel uit te maken van een levend kunstwerk.”

Burgers legt uit hoe Polis werkt: “Het algoritme dat achter de tool zit, kan op basis van het stemgedrag van mensen bepaalde groepen herkennen en plaatst die vervolgens bij elkaar. Terwijl je aan het reageren bent op stellingen, heb je dus inzicht in de groepen die ontstaan op basis van stemgedrag. Je kunt zien hoe je je verhoudt tot die groep, en of je er onderdeel van uitmaakt. En met iedere stem veranderen die groepen dus ook weer. Daarnaast zie je over welke stellingen juist ook consensus bestaat. We willen ons niet blindstaren op de verschillen, maar zijn ook nieuwsgierig waar mensen elkaar vinden.”

Organisch wetend ding

De stemmen die jij en anderen uitbrengen, beïnvloeden direct hetgeen je te zien krijgt: “Met iedere stem die je doet, zie je jezelf verschuiven en jezelf weer anders verhouden tot anderen.” Burgers verwacht dat deze ervaring nog wel eens voor verrassingen kan zorgen bij de lezer: “Misschien kun je sterk het gevoel hebben dat jouw mening de waarheid is. Of dat de meeste mensen vinden wat jij vindt, omdat je daar zo overtuigd van bent of omdat je onbewust in een bubbel leeft. Zo’n palet kan je dan bijvoorbeeld laten zien dat er veel mensen zijn die er heel anders in staan dan jij. Je kunt dan kijken hoe hun stemgedrag is op een x-aantal stellingen die hun typeert als specifieke groep. Wat typeert dan precies die groep? Dat inzicht in de mening van anderen kan je helpen om jouw mening in perspectief te plaatsen.”

Een belangrijke toepassing waarmee de tool zich onderscheidt van andere stem-tools, is volgens Burgers de mogelijkheid om nieuwe stellingen in te voeren. “Zo wordt het uiteindelijk een soort organisch wetend ding waarin ruimte is voor nog ondervertegenwoordigde stemmen, en dat geeft ons inzicht in mogelijk blinde vlekken die we hebben.”

Perspectieven uitwisselen

Eef Grob, organisator van (online) dialogen bij NEMO Kennislink en betrokken bij de eerder gevoerde DNA-dialoog, mocht de tool al even uitproberen, al was het maar in de beginfase: “Hij is gemaakt voor grote groepen dus heel veel zien kon ik nog niet, maar het maakte me erg nieuwsgierig. In welke groep zit ik dan eigenlijk? Sta ik model voor de gemiddelde Kennislinkbezoeker? Of wijk ik misschien heel erg af? En welke opvattingen horen daar dan bij? Wat zegt dat over mij ten opzichte van anderen? Dat vond ik heel interessant. Het is leuk dat je jezelf kunt vergelijken, en dat anoniem.”

De nieuwe tool past volgens Grob goed bij de doelstellingen van De DNA dialogen: “Het project wil perspectieven uitwisselen. We willen benadrukken dat er ruimte is om het met elkaar oneens te zijn, zonder te polariseren. Binnen De DNA dialogen streven we niet naar consensus. Meningsverschillen hoeven niet te verdwijnen. Het is de bedoeling om eventuele verschillen in waarden en standpunten te herkennen, om perspectieven uit te wisselen en nuance aan te brengen.”

Polis wereldwijd

Polis wordt wereldwijd gebruikt door overheden, academici, onafhankelijke media en burgers en is volledig open source. Van democratische vraagstukken in Taiwan en klimaatdiscussies in Oostenrijk tot jongerenissues in Pakistan en lokale, hete hangijzers in het Amerikaanse Kentucky: Polis wordt op veel plekken ingezet om maatschappelijke vraagstukken te ondersteunen, dialoog tussen grote groepen mensen te stimuleren en inzicht te krijgen in consensus en mogelijk draagvlak. In Nederland is de tool onder andere al gebruikt door verschillende gemeentes zoals die van Amsterdam en Groningen, en door de Stichting Netwerk Democratie en Democratie in Actie.

De resultaten van de tool gaat NEMO Kennislink gebruiken in haar journalistieke onderzoek: “Als je ziet dat er op een aantal thema’s nog veel meningsverschil bestaat, kan dat aanleiding zijn om meer onderzoek te doen. Dan weten we ook als NEMO Kennislink: daar kunnen we nog meer over schrijven.” Maar hoe de resultaten precies een plek krijgen in De DNA dialogen, is nog onbekend: “Wij hebben dit ook nog nooit gedaan. Laten we eerst maar eens gaan beginnen en kijken wat er gebeurt. Dit is voor ons ook spannend”, aldus Grob.