Voormalig NASA-wetenschapper Randall Munroe schreef met Wat als? 2.0 weer een humorvol en bij vlagen leerzaam boek. De formule van zijn internetstrip xkcd werkt nog steeds, ook op papier.
Lang leve de ‘domme vraag’. De mensheid zou vrijwel zeker niet zover zijn gekomen als talloze onderzoekers zich niet op een bepaald moment hadden afgevraagd: ‘Wat zou er gebeuren als?’ We hadden misschien geen vaccins gehad, geen penicilline, geen magnetron en geen klittenband, om maar een aantal uitvindingen te noemen die vaak voorkomen in de lijstjes met toevallige ontdekkingen.
Voormalig robotwetenschapper Randall Munroe verruilde het lab voor een leven als tekenaar en schrijver. In 2005 bedacht hij de populaire internetstrip xkcd (a webcomic of romance, sarcasm, math, and language) en sindsdien schreef hij verschillende boeken. Op papier stelt hij de bovenstaande vraag nog vaak: ‘Wat zou er gebeuren als?’ In Wat als? 2.0 laat Munroe zijn brein weer los op 64 absurde vragen die hij van lezers ontving, waarbij zijn eigen verbeelding de enige grens is. Zijn creativiteit en wetenschappelijke achtergrond maken het boek sterk.
Vreemd en verontrustend
Het boek opent met een disclaimer: ‘Doe deze dingen beslist niet thuis.’ Dank voor de waarschuwing! Verderop lees je over wat er zou gebeuren als je aan de wieken van een startende helikopter gaat hangen (tip: niet doen, het is slecht voor jou én de helikopter). Iemand vraagt zich af of je een afgeschoten kogel kunt opvangen (ja, maar de kans dat je hem met je gezicht opvangt is even groot). Kun je een blok ijzer verdampen (niet als je geen ruzie wilt met je buren omdat je hun tuin bedekt met een laagje metaal)? En wat gebeurt er eigenlijk als je ammoniak via een buisje in je maag stopt (stop geen ammoniak via een buisje in je maag)?
Een andere categorie vragen doet de ondertitel van het boek eer aan: absurde gedachtenexperimenten met absurde gevolgen. Wat gebeurt er als je het zonnestelsel tot aan de baan van Jupiter vult met soep (spoiler: iets dat niemand overleeft)? Of de vraag of je ‘af kunt vallen’ door niet jezelf maar juist de aarde lichter te maken (antwoord: als je begint met het langzaam ‘afschrapen’ en verwijderen van aardlagen dan zal de weegschaal waar je op staat in eerste instantie meer aangeven!).
Het boek valt waarschijnlijk vooral bij natuurkundigen en ingenieurs in de smaak, Munroe’s vakgebieden. Er komen veel explosies voorbij, bijvoorbeeld wanneer je Jupiter verkleint tot de grootte van een huis. En er zijn talloze machines: je katapulteert passagiersvliegtuigen en maakt een tergend lange autorit naar het einde van het zichtbare heelal. Een enkele keer figureert er een dier, met op stip op nummer één: dinosauriërs. Hoeveel mensen moet een T. rex eigenlijk per dag eten om genoeg calorieën binnen te krijgen?
Herhaling van zetten
Munroe gaat de diepte in, en trekt zijn scenario’s door tot in het extreme, waarbij hij altijd – zo goed en zo kwaad als dat gaat – de wetten van de natuur volgt. Als lezer zit je gelukkig immer goed op het sleeptouw van de schrijver, meer dan in zijn online strip, waarin vaak een soort wetenschappelijke inside humor zit. Enige kennis van de internetcultuur is wel een pre. Verhelderend zijn in ieder geval de uitstekende analogieën en vele tekeningen. De grootste kracht is ongetwijfeld de humor, die tot in de voetnoten doorsijpelt.
Is er iets nieuws ten opzichte van het eerste deel dat in 2014 uitkwam? Nee. De opzet van het boek is nagenoeg hetzelfde. Maar als je van het eerste deel hebt genoten dan kun je dat zeker ook van het tweede deel. Het blijft iedere keer weer fascinerend om te zien hoe Munroe een schijnbaar onzinnige vraag zo weet te draaien dat er een grappig, verrassend en bij vlagen leerzaam antwoord uitkomt.