Zorgt de coronapas voor buitensluiting of inclusie?

De huidige coronamaatregelen zorgen voor de nodige weerstand bij verschillende groepen mensen. En om dat ongenoegen te uiten komen veel termen als ‘discriminatie’ ‘buitensluiten’ en ‘inclusiviteit’ voorbij. Maar klopt dat gebruik van die termen eigenlijk wel?

1 oktober 2021

Douwe Bob weigert op te treden omdat de huidige testen-voor-toegang ‘discriminerend’ is en ook Fresku kiest ervoor geen optredens te doen omdat de Coronapas mensen ‘buitensluit’. Restaurant Waku Waku zegt te staan voor ‘inclusiviteit’ en wil daarom ook niet meewerken aan het controleren van QR-codes.

Douwe Bob tijdens een optreden op Pinkpop
Oscar Anjewierden via Flickr CC BY-NC-ND 2.0

Een term als ‘buitensluiten’ heeft een hevige negatieve connotatie. Het roept een gevoel van onrechtvaardigheid op en als iets dat moet veranderen. Termen als ‘inclusiviteit’ en ‘inclusieve samenlevingen of organisaties’ daarentegen zorgt vaak voor een hele positieve, vrolijke connotatie, als iets wat strevenswaardig is. Het is dan ook een populair begrip dat bedrijven en individuen te pas en te onpas overnemen om zichzelf te profileren.

Inclusie

De afgelopen vier jaar heb ik onderzoek gedaan naar het concept ‘inclusie’ en ‘inclusieve organisaties’ binnen particuliere schoonmaak- en beveiligingsorganisaties. In mijn onderzoek pleit ik voor een relationele benadering van inclusie. Relationeel wil zeggen dat je naar in-en uitsluiting kijkt als twee dingen die niet zonder elkaar kunnen. Ze zijn aan elkaar gerelateerd. Als er insluiting is, dan is er tegelijkertijd ook buitensluiting. En daarmee is een relationele benadering dus heel anders dan de huidige normatieve benadering (inclusie = goed, buitensluiting = slecht).

Als in- en uitsluiting onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, gaat het er niet om dat samenlevingen of organisaties volledig inclusief moeten worden. Of dat je buitensluiting volledig moet uitbannen. Wel gaat het erom dat we de huidige grenzen die rondom een samenleving, organisatie, werkgroep zijn getrokken onder de loep nemen: voor welke in- en uitsluitingen zorgen deze grenzen? En in hoeverre zijn deze in- en uitsluitingen legitiem? Bij uitsluiting op basis van kenmerken zoals kleur, gender, en seksualiteit is dat bijvoorbeeld overduidelijk niet het geval en zelfs wettelijk verboden. Andere vormen van buitensluitingen daarentegen kunnen gezien worden als legitiem omdat zij een vorm van inclusiviteit waarborgen.

QR-codes

Wat betekent dat gebruik van deze termen nu precies voor de huidige coronamaatregelen? Hebben de eerder genoemde artiesten en restaurants die niet mee willen werken aan QR-codes daarmee een punt? Zijn de maatregelen discriminerend of zorgen ze voor buitensluiting?

Coronapas
Marco Verch Professional Photographer via Flickr CC BY 2.0

Fresku, Douwe Bob en Waku Waku hebben inderdaad gelijk dat de huidige testen-voor-toegang bepaalde mensen ‘buitensluit’. Er wordt een grens gecreëerd die bepaald wie er wel of niet toegang heeft tot concerten, restaurants et cetera. Maar is die buitensluiting dan ook normatief, en daarmee slecht?

Nee, vindt Ritsema van Eck in haar column van Joop bij BNN Vara. Want deze buitensluiting zorgt er juist voor dat zorg toegankelijk blijft, kwetsbare mensen beschermd zijn en dat er niet opnieuw een lockdown voor de gehele samenleving hoeft te komen. Buitensluiting zorgt daarmee dus ook voor insluiting. Daarnaast is deze grens minder rigide dan gesuggereerd wordt want ook niet-gevaccineerden hebben de mogelijkheid om met een negatieve test toegang te krijgen. En daarmee geïncludeerd te worden.

Met deze relationele benadering van in- en uitsluiting wordt het dus mogelijk om ‘buitensluiting’ niet gelijk als groot onrecht te behandelen, maar als een grens die nodig is om uiteindelijk te kunnen zorgen voor meer inclusiviteit voor groepen die daadwerkelijk te maken hebben met discriminatie. Als Waku Waku staat voor inclusiviteit, zouden ze ook gelijk andere in- en uitsluitingen onder de loep kunnen nemen: zo is het restaurant bijvoorbeeld niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Wie voor inclusiviteit is, heeft ook oog voor dit soort vormen van buitensluiten.

Reageer