‘Zorg voor een vast ritme als je thuis bent’

Hoe het is om geïsoleerd te leven, weet huisarts en expeditiedokter Floris van den Berg als geen ander. Hij bracht vier jaar geleden bijna veertien maanden door op de Zuidpool. Op de basis Concordia verzamelde hij, ver van de bewoonde wereld en met temperaturen van soms -100 °C, data voor ESA over hoe mensen functioneren in extreme isolatie. Die data worden gebruikt ter voorbereiding van een Marsmissie. Hoe kijkt iemand met zoveel ervaring met isolatie naar de huidige corona-crisis? NEMO Kennislink vroeg hem naar verschillen en parallellen met zijn eigen ervaring en de werkelijkheid van nu.

Zijn er veel mensen die bij jou raad komen vragen, nu in deze situatie?

“Nou, ik heb wel van veel mensen de opmerking gekregen dat ik ‘terug in isolatie’ zou gaan. Maar om eerlijk te zijn was het destijds heel anders. Daar zaten we met een kleine groep, je kon amper naar buiten, er was bijna geen zonlicht én er was weinig zuurstof vanwege de hoogte. Hier kan ik bijvoorbeeld nog naar de supermarkt, of een luchtje scheppen. Dat ervaar ik als iets anders. Bovendien ben ik net vader geworden, dus we zitten met zijn drieën nu in een vrij wenselijke isolatie.”

Zijn er wel overeenkomsten tussen jouw ervaringen en wat er nu gebeurt?

“Ja, je ziet dat iedereen wordt beperkt in het normale doen en laten. Je krijgt van buitenaf een restrictie opgelegd. In mijn geval kwam dat vooral door de barre omstandigheden buiten, maar nu is het een virus dat ons bezighoudt. Je zit alsnog wel opgesloten op een bepaalde manier. En mensen raken nou eenmaal gestrest als je ze opsluit. Daarbij zie je dat mensen nu vierentwintig uur per dag samen zitten, terwijl dat eerder niet het geval was. Het is echt anders of je jouw gezin bij het ontbijt en het avondeten ziet, of dat je de hele dag samen moet doorbrengen.”

Waar deed jij onderzoek naar, toen je op de Zuidpool was?

“Het doel was om te bekijken wat er gebeurt met mensen als zij afgesloten zijn van de buitenwereld. Dat is belangrijk voor ESA om te weten voor als er een bemande Marsmissie komt. Het ging om meerdere aspecten. Zowel de fysiologische, cognitieve als sociale effecten waren onderdeel van mijn onderzoek. Het was in die zin vrij divers: een gedeelte van mijn onderzoek bestond uit bloed- en urinetesten en een ander gedeelte was mensen computertaken laten uitvoeren. En mensen hadden speciale horloges, waardoor we konden zien waar ze zich vooral bevonden en met wie van de andere personen ze contact legden.”

Wat waren de belangrijkste bevindingen?

“Dat verschilde per onderdeel dat ik onderzocht. Vanuit de bloedtesten werd duidelijk dat mensen een hoger stresslevel hadden, dus het cortisolgehalte in het bloed was veel hoger dan normaal. En dat correleerde negatief met de cognitieve prestaties die mensen moesten leveren. Dat is ook een bekend fenomeen: mensen functioneren cognitief slechter als ze gestrest zijn. Nou moet ik wel zeggen dat we dit niet helemaal aan de isolatie zelf kunnen toeschrijven. Het gebrek aan daglicht en zuurstof heeft hier waarschijnlijk ook veel invloed op gehad. Maar op andere basissen – waar minder barre omstandigheden waren – zijn ook verhoogde cortisolgehaltes in het bloed gevonden.”

“Ook kwam naar voren dat virussen opnieuw geactiveerd worden wanneer mensen in deze extreme omstandigheden verkeren. Het immuunsysteem functioneert minder goed. Bijvoorbeeld het virus dat Pfeiffer veroorzaakt, dat hebben veel mensen in hun bloed maar doet niets. Tot het weer ‘wakker’ wordt. Al moet ik hierbij dus ook weer de kanttekening maken dat we niet zeker weten of dit alleen door isolatie komt.”