De zomervakantie staat weer voor de deur. Wat je plannen ook zijn, een goed boek mag dan niet ontbreken. Nog geen idee welk boek? De redactie van NEMO Kennislink geeft wetenschappelijk verantwoorde tips.
Een immense wereld
door Ed Yong
Of je nou oog in oog komt te staan met honden, krekels, schildpadden of olifanten deze zomer, er is één ding waar je vanuit kunt gaan: al deze wezens zullen de omgeving op een andere manier waarnemen en ervaren dan jij. Bekroond wetenschapsjournalist Ed Yong schreef met ‘Een immense wereld’ een meesterlijk boek over de zintuiglijke wereld van andere diersoorten, in een poging hun leven beter te begrijpen. Elk dier, inclusief de mens, is opgesloten in zijn eigen unieke zintuiglijke zeepbel, waarvoor Yong het woord ‘Umwelt’ gebruikt. Toch kijken wij vaak naar het leven van andere dieren vanuit onze eigen zintuigen. Yong stimuleert je verder te kijken, horen, ruiken en voelen. Hij weet een waslijst aan wetenschappelijke kennis om te smeden tot een fascinerende reis langs het dierenrijk en de biologen die zich erin onderdompelen. Een aanrader voor iedereen die deze zomer zijn eigen wereld wil verbreden.
- Mariska van Sprundel -
Lees meer over Een immense wereld
—
Beter Denken
door Marcus du Sautoy
Hoe weet je of je alle wijken in een stad kunt bezoeken zonder twee keer over dezelfde brug te lopen? Hoe prop je je koffers in de kofferbak? Op dergelijke alledaagse vragen geeft wiskundige Marcus du Sautoy antwoorden in zijn boek ‘Beter denken. De kunst van de shortcut’. Niet de antwoorden staan centraal, maar de slimme principes die beroemde wiskundigen in de loop van onze geschiedenis bedachten om de vragen makkelijker te beantwoorden: shortcuts, oftewel olifantenpaden.
Du Sautoy laat zien hoe belangrijk die shortcuts ook nu nog zijn en vergelijkt ze met de binnendoorwegen die experts uit andere vakgebieden gebruiken. Kun je bijvoorbeeld cello leren spelen zonder duizenden uren te oefenen en waarom is het voor startups soms nodig om fundamentele regels te breken? Het boek is nadrukkelijk niet bedoeld voor wiskundefanaten, maar goed te lezen voor iedereen die zich graag laat verrassen door raakvlakken van de wiskunde en de Europese cultuurgeschiedenis.
- Enith Vlooswijk –
—
Hoe verander je een mening?
door David McRaney
Sommige onderwerpen durf je op feestjes of op het werk misschien al niet meer aan te snijden, omdat je bang bent dat de discussie te fel wordt gevoerd. Over onderwerpen als stikstof en het klimaat kunnen de gemoederen flink verhit raken. Hoe je uit de impasse van zo’n gepolariseerd gesprek kunt komen, beschrijft David McRaney uitvoerig in ‘Hoe verander je een mening?’
Hij haalt daarbij gesprekken aan die hij zelf voerde met complotdenkers en voelt verschillende wetenschappers aan de tand. Zo laat hij zien hoe een mening wordt gevormd in het brein en hoe sterk meningen en groepsvorming met elkaar samenhangen. In het boek reikt hij vervolgens gesprekstechnieken aan die al wereldwijd worden toegepast. Hoe fijn is het als je straks na een welverdiende vakantie volledig uitgerust terugkeert op je werk, en dan ook nog eens een heel ander gesprek kan voeren met die ene collega?
- Mathilde Jansen -
Lees meer over Hoe verander je een mening?
—
Het bewustzijn van de bij
door Lars Chittka
Of je deze zomer nu wandelt door de alpen of lekker luiert in eigen tuin, je zult ongetwijfeld het gezellige gezoem horen van bijen die bloem na bloem bezoeken voor nectar en stuifmeel. Wist je dat deze ijverige beestjes stiekem best intelligent zijn? Duik vanuit je hangmat in hun wondere wereld met ‘Het bewustzijn van de bij’. Bijenexpert Lars Chittka leert je alles over de zintuigen en het brein van deze bloembezoekers. In een goed opgebouwd verhaal weet hij je als lezer te overtuigen dat bijen verrassend intelligente beestjes zijn met een bewustzijn, emoties en persoonlijkheid. Een bij moet namelijk bloemen kunnen herkennen, de plek onthouden, en nieuwe locaties doorgeven aan en leren van nestgenoten. Na dit boek zie je de zoemende alpenweide of achtertuin nooit meer op dezelfde manier.
- Stijn Schreven –
Lees meer over Het bewustzijn van de bij
—
De transformatie van de Aarde
door Peter Frankopan
Geen zon, zee en strand in een ver oord voor jou, maar een thuisblijfvakantie? Dan heb je alle tijd voor ‘De transformatie van de Aarde’ van Peter Frankopan. Dit vuistdikke boek (800 pagina’s) neemt je in zevenmijlslaarzen mee door de hele wereldgeschiedenis: van het ontstaan van de aarde tot aan nu en zelfs met een blik in de toekomst.
De hoogleraar wereldgeschiedenis van Oxford koos een interessante invalshoek: hij legt de nadruk op de invloed van het klimaat door de eeuwen heen. Dat is verfrissend. Vaak leggen geschiedenisboeken vooral de nadruk op de invloed van ‘machtige mannen’. Frankopan laat overtuigend zien dat de voorspoed van het Romeinse Rijk samenviel met een wat warmere periode, waardoor meer voedsel geproduceerd kon worden. Ook gaat hij de invloed van vulkaanuitbarstingen op de levens van onze voorgangers na. Klimaatveranderingen hakten er keihard in. Mensen en dieren moesten zich gedwongen aanpassen, vaak met vergaande gevolgen. Dat belooft weinig goeds voor de toekomst – een wat minder vrolijke boodschap. Maar er zijn maar weinig geschiedenisboeken met zo’n scherpe invalshoek, waar je zoveel van leert en die ook nog actueel zijn.
- Robert Visscher –
Lees meer over De transformatie van de aarde
—
Slim, slimmer, slimst
door Bennie Mols
Voor wie er niet op zit te wachten om aan de rand van het zwembad te lezen over intelligente machines die onze banen inpikken en de mensheid vernietigen, is er het nieuwe geruststellende boek van wetenschapsjournalist Bennie Mols: ‘Slim, slimmer, slimst’. Met veel kennis van zaken verwijst hij de meest absurde toekomstscenario’s naar de prullenbak. Door de razend populaire tekstgenerator ChatGTP is het debat over nut en noodzaak van kunstmatige intelligentie (of AI, artificial intelligence) weer opgelaaid. Mols vertelt helder en kort de laatste wetenschappelijke stand van zaken en laat zien dat er nog veel werk te verzetten is voordat we echt slimme, mens-evenarende (of overstijgende) AI hebben. Hoewel hij ook ziet dat generatieve software met grote sprongen vooruit is gegaan (AI produceert niet alleen steeds betere teksten, maar ook steeds betere kunst, zoals schilderijen en videobeelden), geeft hij ook overtuigende voorbeelden van de beperkingen die AI nu nog heeft. Nee, AI gaat de mens niet vervangen, het geeft ons juist een turboboost.
- Amanda Verdonk -
Lees meer over Slim, slimmer, slimst
—
Proefles
door Joël Broekaert
Waar de campingkeuken weinig stimuleert tot uitgebreid koken, prikkelen pittoreske terrasjes wel tot uitgebreid proeven. Naast de vier bekende basissmaken wijdt restaurantrecensent Joël Broekaert een heel hoofdstuk aan de vijfde smaak, het hartige umami dat pas sinds de jaren negentig door de wetenschap als smaak erkend wordt. Vervolgens speculeert hij over nieuwe wetenschappelijke inzichten die een zesde smaak of nog meer suggereren. En in het deel over aroma’s legt hij uit waarom je de Franse Andouilette-worst toch maar beter kunt laten liggen.
Als er één wetenschapsboek is dat uitnodigt tot proefjes, is het wel dit boek over proeven. Begin dus vooral bij het proefjesdeel achterin en plof neer op een terrasje met een borrelplank met zongedroogde tomaat. Sluit je ogen, kauw op een hapje en ga van zoet, naar zuur, naar zout, naar een vlezig umami.
- Tanja Speek -
—
Als dit, dan dat
door Chris Bleakley
Nee, de eerste algoritmes zijn niet uitgevonden door Google of Microsoft. Daarvoor moet je duizenden jaren terug, toen Babyloniërs methodes bedachten die economische problemen oplossen. Alleen al dat inzicht is verhelderend: een algoritme is veel meer dan de tegenwoordig zo bepalende techniek die ons bingewaardige series, nieuwe schoenen of manipulerende nieuwsberichten opdringt.
De wiskundige Chris Bleakley laat in dit boek duidelijk zien dat algoritmes vooral heel handige oplossingen zijn voor wiskundige problemen. Soms geniaal, soms heel eenvoudig en dagelijkse kost. Zo pas je waarschijnlijk zelf een algoritme toe als je boeken op alfabetische volgorde zet, je administratie afhandelt of een kaartspelletje speelt in je vakantiehuisje: deel elke volgende speler een kaart uit, totdat de kaarten op zijn. Zo simpel kan een algoritme zijn. Blaekley neemt je mee langs oeroude algoritmes tot de modernste varianten in navigatiesystemen en blockchain. Soms complex, soms supersimpel.
- Roeland Segeren -
Lees meer over Als dit, dan dat
—
Doe normaal!
door Dean Burnett
Hoera, eindelijk vakantie! Ieks, gaat het lukken om op tijd de koffers te pakken? Oh nee, gelijk al in de file! Grr, ik moet nu écht snel iets eten. Wow, wat een uitzicht! Ook tijdens de vakantie (of misschien wel júíst dan) brengt de achtbaan van emoties ons langs vele hoogte- en dieptepunten. Emoties zijn compleet verweven met ons functioneren, meer dan we als ‘rationele wezens’ wellicht willen toegeven. Logica en rede kunnen zelfs niet bestaan zonder emotie, zo laat Dean Burnett op grondige, maar toch laagdrempelige wijze zien in dit boek. Moeten we ons er dan maar compleet aan overgeven? Nee, maar als je je hiervan bewust bent, kun je de invloed ervan wel beter beheersen, stelt Burnett. En dat is wel zo fijn voor je reisgenoten.
- Erica Renckens –