Zoetwater opslaan in het zout

De Nederlandse tuinder heeft het niet getroffen met het weer. De gemiddelde hoeveelheid neerslag mag dan ideaal zijn, de weergoden in Nederland hebben er wel een handje van om het hemelwater in grote hoeveelheden tegelijk af te leveren, en daarna weer lange tijd niks van zich te laten horen. Met de verandering van het klimaat wordt die neiging bovendien alleen maar sterker. De regen goed bewaren dus, is het devies. Dat kan het beste ondergronds, waar de ruimte minder schaars is en het water niet zo snel vervuild raakt als aan de oppervlakte.

Zout

Orchideeënkweker Van der Goes injecteerde de afgelopen twee jaar zo´n dertig miljoen liter regenwater in de ondergrond in Zuid-Holland, bij Nootdorp, onder de rook van Den Haag. Ongeveer 40 procent hiervan pompte hij weer uit de bodem omhoog toen de regen in de zomer te lang weg bleef en watertekort dreigde. Het was voldoende om de planten water te geven, en bovendien nog net zo zoet als voor het de bodem in ging. En met name dat laatste was niet vanzelfsprekend. Het grondwater dat in deze regio van nature in de bodem zit, is namelijk zout.

Tot een paar jaar geleden vormde zout grondwater een onneembaar obstakel voor de opslag van zoet water in de ondergrond. Het water dat werd teruggewonnen was in deze gebieden meestal zout of zoutachtig (brak), en daar kunnen orchideeën slecht tegen – net als veel andere gewassen. Maar dankzij een slimme truc, bedacht door hydrologen van het KWR Watercycle Research Institute in Nieuwegein en de Vrije Universiteit Amsterdam, staan de orchideeën van Van der Goes er prachtig bij. De techniek draait om de juiste afstelling van de dieptes waarop het regenwater in en uit de ondergrond wordt gepompt.

Spons

“Normaal gesproken stroomt het meeste overtollige regenwater in onze kustgebieden gewoon de zee in”, zegt Koen Zuurbier, onderzoeker bij zowel KWR als de Vrije Universiteit, die volgend jaar op het onderzoek aan de zoetwateropslag hoopt te promoveren. “Dan zijn we het dus kwijt.”

In gebieden waar het grondwater zoet is, is de ondergrondse opslag van overtollig water al langer gebruikelijk. Tuinders uit gebieden als de Wieringermeer en de regio Aalsmeer injecteren het regenwater in natte perioden in poreuze bodemlagen in de ondergrond, om het in drogere tijden langs dezelfde buis weer omhoog te pompen. Zandgrond is bijvoorbeeld erg geschikt. Het water nestelt zich in de poriën van de zandlaag alsof het een spons is.

Maar met name in het westen van het land is het zoute of brakke grondwater een spelbreker: dit zware zoute water duwt het lichte zoete water namelijk langzaam maar zeker door de gesteentespons heen omhoog. De tuinder die het regenwater in de herfst in de grond heeft gebracht en dit in de zomer weer wil oppompen, vindt onderaan de buis dus niet zijn regenwater terug, maar het zoute grondwater.

Oplossing

De oplossing die onderzoekers van KWR en de VU hebben bedacht is even simpel als doeltreffend: door het zoete water heel diep te injecteren, en juist vanaf geringe diepte weer op te pompen, is de opwaartse verplaatsing van het zoete water opeens niet zo´n probleem meer. Computermodellen die de beweging van het water door de bodem nabootsten lieten al zien dat de platte, brede ‘zoetwaterlens’ die normaliter vlak onder het aardoppervlak ontstaat, op deze manier verandert in een hogere en smallere zoetwaterbel. Ook wezen de modellen uit dat het grootste deel van het geborgen water op deze manier probleemloos hergebruikt zou kunnen worden.