Zo wassen criminelen bitcoins wit

Daar zit je dan als crimineel met al die bitcoins, het elektronische betaalmiddel. Je hebt een levendig drugshandeltje op het dark net opgezet, een deel van het internet waar je anoniem rond surft en het bijzonder lastig is om getraceerd te worden. Klanten laten uitstekende recensies over de kwaliteit en snelle levering van jouw pillen achter en het loopt storm. De bitcoins stromen binnen.

En dan? Ze zomaar omwisselen voor euro’s is onverstandig. Dat valt de politie meteen op. “Natuurlijk kun je online van alles en nog wat kopen met het elektronische betaalmiddel. Het is zelfs mogelijk om er huizen mee aan te schaffen. Maar dat zal een crimineel nooit doen, omdat de politie je dan al snel op het spoor is. Bovendien krijgen succesvolle criminelen vaak meer geld binnen dan ze uit kunnen geven”, zegt Rolf van Wegberg, als _cybercrime_-onderzoeker verbonden aan de TU Delft en TNO.

Rechtszaken

Veel boeven op het dark net kiezen daarom voor het witwassen van hun zwarte bitcoins. Net zoals bijvoorbeeld de beruchte maffiabaas Al Capone deed met zijn zwarte geld. Hij waste het wit door een keten van wasserettes op te zetten, en daar komt de term witwassen dus ook vandaan. Capone verdiende veel geld met zijn illegale (drank)handel. Bij de wasserettes van Capone stonden de wasmachines altijd aan. Op die manier kon hij beweren dat hij heel veel klandizie had, terwijl hij in wezen zijn eigen geld in zijn wasserettes pompte en over de ‘winst’ die hij zo maakte netjes belasting betaalde. Daarmee was zijn zwarte geld dus wit geworden. “Dat criminelen bitcoins online witwassen is wel zeker, maar hoeveel het er precies zijn, daar hebben we nog geen zicht op”, zegt Van Wegberg. Onlangs nog werden er in Nederland een aantal gesnapt. Inmiddels zijn er rechtszaken tegen deze verdachten in voorbereiding. Van Wegberg trad in de voetsporen van de misdadigers en probeerde hetzelfde te doen als zij: bitcoins witwassen.

Opmerkelijk genoeg kun je nu al helemaal nagaan welke weg bitcoins hebben afgelegd. Dat komt door de zogeheten blockchain van het elektronisch betaalmiddel. Eenvoudig gezegd is dat een soort openbaar kasboek dat iedereen in kan zien, waardoor je na kunt gaan waar de bitcoins zijn geweest.

“Dat maakt criminelen kwetsbaar”, zegt Van Wegberg. Je kunt bitcoins volkomen anoniem gebruiken. Maar stel dat een boef een foutje heeft gemaakt en een emailadres heeft achtergelaten? “Of dat een ander de identiteit van de crimineel onthult? Dan kan de politie het spoor van de bitcoins achterhalen”, aldus Van Wegberg.

Grabbelen

Dat maakt criminelen begrijpelijkerwijs zenuwachtig. “Daarom is op het dark net een oplossing bedacht: de zogeheten bitcoin-mixer. Dat is een soort virtuele grabbelton. Meerdere criminelen gooien daar hun bitcoins in. Vervolgens krijgen ze volstrekt willekeurig andere ervoor terug.”

Die zijn waarschijnlijk tevens met criminele activiteiten verdiend. Anders gebruik je immers deze grabbelton niet zo snel. “Maar ze zijn niet verdiend met jouw eigen handel. En dus kun je altijd naar eer en geweten ontkennen dat jij iets te maken had met hoe deze ‘nieuwe’ bitcoins zijn verdiend. Als jij in Apeldoorn een handeltje hebt en jouw bitcoins uit de mixer komen uit Italië, dan heb je vrijwel altijd een alibi. Het elektronische geld is nog wel te traceren maar niet meer naar jouw handeltje.”

Geen spoor

Van Wegberg testte in totaal vijf mixers. Twee werkten uitstekend, de drie anderen werden gerund door oplichters. “Dat is het risico van deze grabbeltonnen. Op het dark net zijn daarom allemaal reviews te vinden van de mixers en die kloppen voor de vijf mixers die wij testten. Als er één een slechte of twijfelachtige reputatie had, dan klopte dat.” De mixers vragen zo’n drie procent voor hun diensten.

Pizza

Is dat niet vreemd? Je kunt immers aan de bitcoins zien dat ze door een mixer zijn gegaan en zeer waarschijnlijk door illegale handel zijn verkregen? “Ja, dat is inderdaad opmerkelijk. Zowel Western Union als Paypal zouden moeten weten dat het gebeurt. Ze komen voor in onderzoeken van Interpol. Officieel moeten zij, net als onder meer banken en casino’s, het melden als ze vermoeden dat er een luchtje aan geld zit. Maar bitcoins worden niet als officieel geld gezien, dus valt het daarom niet onder de meldplicht.” Om te laten zien hoe makkelijk het allemaal gaat, wisselde Van Wegberg zijn bitcoins die door de mixer gingen om via een dienstverlener voor euro’s bij Paypal. Vervolgens kocht hij er bij de website thuisbezorgd.nl pizza’s voor. “Die werden netjes bezorgd. Er werden geen vragen gesteld”, zegt hij.

Nu zal een boef natuurlijk geen pizza’s bestellen van zijn bitcoins, maar het laat zien hoe verrassend eenvoudig het witwassen is. “Een crimineel zal natuurlijk nog allerlei constructies opzetten om ervoor te zorgen dat het geld echt niet herleidbaar is tot hem of haar. Dus die maakt het bijvoorbeeld over naar een nep-goed doel in het buitenland, die weer een dienst levert aan een ander. Zo komt via een omweg het geld weer terug bij de crimineel.”

Lucratief

Op deze manier veel geld, bijvoorbeeld zestigduizend euro witwassen is potentieel niet zo moeilijk, geeft Van Wegberg aan. Maar elke dag zestigduizend euro witwassen, dat is wel ontzettend lastig. “Daarom nemen criminelen vaak wel een waardeverlies van vijftig procent voor lief. Het geld gaat dan naar allerlei manieren en trucjes om het geld wit te wassen. De methode die ik heb onderzocht levert maximaal zo’n vijftien procent waardeverlies, maar dan ben je met je omgewisselde geld al bij Paypal. Dat is dus zeer lucratief. Het kan daarom gezien worden als een prikkel voor criminelen om online hun geld wit te wassen.”

Hoe bewijst de politie dat iemand op deze manier geld witwast? “Dat is erg lastig. Er lopen meerdere zaken, maar juridisch is het een uitdaging. De kennis die we nu hebben opgedaan, helpt ongetwijfeld. Door zelf geld wit te wassen – uiteraard niet met écht crimineel geld – begrijpen we namelijk beter welke beslissingen een crimineel neemt. En natuurlijk ook waar hij of zij een foutje kan maken.”