Zijn linkshandigen creatiever?

“Wat we zeker weten over linkshandigheid is dat het veel minder voorkomt dan rechtshandigheid: bij volken over de hele wereld is 5-15% linkshandig”, vertelt Reint Geuze van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). In zijn onderzoek richt hij zich op de lateralisatie van de hersenen, het moment in ons leven waarop de linker- en rechter hersenhelft zich specialiseren, rond het zesde levensjaar. Door de asymmetrische verdeling van functies over de hersenhelften wordt de voorkeurshand bepaald.

Geuze en PhD-student Nele Zickert van de RUG werken mee aan een groot bevolkingsonderzoek dat is opgezet door gedragsbioloog Ton Groothuis. Door inschattingsvragen en vaardigheidstesten voor te leggen aan grote groepen mensen hopen ze een aantal mythes rond linkshandigheid te ontzenuwen. Zo onderzoeken ze of linkshandigen echt creatiever zijn dan rechtshandigen en of linkshandigen minder gezond zijn dan rechtshandigen.

Waarom bestaat er nog steeds zoveel onduidelijkheid over de mythes?
“Voor een deel zijn de mythes nog niet onderzocht. Voor een ander deel vond onderzoek naar linkshandigheid altijd plaats onder kleine of speciale groepen, zoals studenten, toptennissers, artiesten of dienstplichtigen. Bij onderzoek naar de relatie tussen linkshandigheid en gezondheid bijvoorbeeld komen ouderen haast niet voor, waardoor de resultaten van dit soort onderzoeken niet representatief zijn voor de totale bevolking.”

Wat maakt dit onderzoek uniek?
“Dit is het eerste onderzoek waarbij meerdere factoren als creativiteit, gezondheid en persoonlijkheid met elkaar worden vergeleken in relatie tot linkshandigheid. Daarnaast hebben we de mogelijkheid door de samenwerking met het Weekend van de Wetenschap om groot deel van de Nederlandse bevolking te testen, van jong tot oud en van laag- tot hoog opgeleid. Doordat iedereen mee kan doen is dit onderzoek representatief voor de Nederlandse bevolking. Bovendien hopen we hiermee de betrokkenheid van het publiek bij de wetenschap te vergroten.”

Hoe ontstaan mythes over linkshandigheid eigenlijk?
“Mensen observeerden op een bepaald moment bijvoorbeeld dat de kunstenaar Escher linkshandig was. Dat is opvallender dan wanneer een kunstenaar rechtshandig is. Dit opvallende kenmerk blijft goed in het geheugen hangen. Zo ontstaan publieke ideeën, die ook toetsbaar zijn. Stel dat je linkshandigheid onder beroemde kunstenaars wilt onderzoeken, dan kun je voor een groot aantal kunstenaars bepalen of ze links- of rechtshandig zijn en daar een conclusie over trekken. Echter, je kijkt dan alleen naar een kleine speciale groep. Als je echt wilt weten of er samenhang bestaat tussen linkshandigheid en creativiteit, dan moet je kijken naar de hele populatie. Een grootschalig bevolkingsonderzoek kan wel echt een antwoord hierop geven.”

Wat wordt precies bedoeld met creativiteit?
“Wij maken onderscheid tussen twee soorten creativiteit: ten eerste artistieke of kunstzinnige creativiteit, waar kunst en muziek onder vallen. Ten tweede heb je het creatief oplossen van problemen. Hierbij maak je gebruik van het cognitief vermogen en logisch redeneren. In onze enquête worden beide vormen van creativiteit gemeten via vragenlijsten en met behulp van inschattingsvragen over de eigen creativiteit.”

Zijn mensen volledig rechts- of linkshandig of bestaan er ook tussenvormen?
“Wij maken in ons onderzoek onderscheid tussen de voorkeurshand en de hand die het meest vaardig is. De voorkeurshand is de hand die we het liefst gebruiken voor een standaard set van activiteiten, zoals schrijven, gooien en eten, terwijl met handvaardigheid de hand bedoeld wordt die het meest vaardig is. Zo is je voorkeurshand rechts als je de meeste activiteiten met rechts doet. Dat betekent lang niet altijd dat je linkerhand deze activiteit niet kan, en als je de vaardigheid meet van die hand kan die zelfs beter zijn dan de voorkeurshand. Zo gooit een kwart van de mensen met een bal op een doel met de hand die niet de voorkeur heeft, geheel tegen het gevoel in.”

Hoe testen jullie de handvaardigheid?
“Op de website onderzoeken we de handvaardigheid van linker- en rechterhand met eenvoudige testjes op je eigen toetsenbord. Tijdens het Weekend van de Wetenschap wordt de handvaardigheid getest met de pegboard-test. Een pegboard is opgebouwd uit twee rijen met elk tien gaatjes. De ene rij bevat tien pennetjes naast elkaar, waarbij de bedoeling is dat men zo snel mogelijk de pennetjes van de ene naar de andere rij verplaatst, met zowel de linker- als de rechterhand. De snelste hand is de meest vaardige hand. We koppelen de resultaten van de handvaardigheidstest aan verschillende factoren als gezondheid en creativiteit. Het is mogelijk dat deze relaties meer samenhangen met de meest vaardige hand en minder met onze handvoorkeur en dat evolutie daarop selecteert.”

Bent u zelf eigenlijk linkshandig?
“Ik ben erg rechtshandig, maar mijn collega Ton Groothuis is linkshandig. Zijn eeneiige tweelingbroer is juist weer rechtshandig. Dat laat maar weer zien dat de voorkeurshand niet alleen genetisch bepaald is, maar dat ook omgevingsfactoren een rol spelen, bijvoorbeeld de omstandigheden in de baarmoeder. Toevallige variaties op cellulair niveau in de baarmoeder kunnen leiden tot een iets andere ontwikkeling van je beide handen. Zo zijn ook de lijnen in onze handpalmen bijvoorbeeld niet identiek symmetrisch.”