Zeg nee tegen designerbaby's

Stel je voor: een wereld waarin baby’s niet meer geboren worden zoals nu, maar ontworpen worden in een lab. Ouders kiezen de oogkleur, het IQ en misschien zelfs het sporttalent van hun kind. Sciencefiction? Misschien wel, maar sommige mensen maken zich zorgen dat embryo-onderzoek ons in deze richting zou kunnen duwen.

Embryo-model

In Nederland gelden strenge regels voor onderzoek met menselijke embryo’s. Wetenschappers mogen er maar beperkt onderzoek mee doen. Daarom maken ze in het lab zogenaamde embryo-modellen. Dit zijn geen ‘echte’ embryo’s, gemaakt van een zaad- en een eicel, maar modellen gemaakt van bijvoorbeeld huidcellen. Ze bootsen de vroege ontwikkeling van een embryo na. Wetenschappers hopen zo onder andere meer te leren over vruchtbaarheidsproblemen en erfelijke ziektes.

Tot nu toe lijken deze embryo-modellen niet eens op ‘echte’ embryo’s. Maar sommige modellen worden steeds geavanceerder. In de toekomst zouden ze misschien zover kunnen worden doorontwikkeld dat ze kunnen uitgroeien tot een mens. Dit opent mogelijk nieuwe deuren. We kunnen dan kinderen maken uit stamcellen in plaats van uit ei- en zaadcellen. Dat kan een uitkomst zijn voor mensen die onvruchtbaar zijn of voor koppels van hetzelfde geslacht. Zij zouden dan een genetisch verwant kind kunnen krijgen.

Combineer dit met andere ontwikkelingen, zoals de kunstbaarmoeder en CRISPR-Cas, en de mogelijkheden zijn eindeloos. Met CRISPR-Cas kun je DNA aanpassen. Hiermee kun je erfelijke ziektes voorkomen, nog voordat een baby wordt geboren. En dit is geen verre toekomstmuziek: in 2018 kondigde de Chinese wetenschapper He Jiankui de geboorte aan van een tweeling die hij hiv-resistent had gemaakt. Zijn experiment veroorzaakte wereldwijde ophef, want dit soort genetische aanpassingen zijn verboden. Maar het gebeurde wel.

Designerbaby

De grote vraag is: willen we wel zoveel controle over hoe mensen worden geboren? Wat als het niet stopt bij het oplossen van medische problemen? Stel dat we met nieuwe technieken niet alleen ziektes kunnen voorkomen, maar ook kinderen kunnen ‘verbeteren’. Denk aan meer sporttalent of een uiterlijk dat precies past bij onze schoonheidsidealen.

Of stel dat we kinderen gaan maken uit geherprogrammeerde huidcellen in het lab, die we vervolgens - als het ooit zover komt - laten opgroeien in een kunstbaarmoeder. Dan heb je helemaal geen baarmoeder of een pijnlijke bevalling meer nodig.

Zo’n toekomst roept veel ethische vragen op. Bijvoorbeeld: wie krijgen er toegang tot deze technologie? Stel dat alleen rijke mensen het zich kunnen veroorloven om een ‘op maat gemaakt’ kind te krijgen. Dat zou de ongelijkheid in de samenleving enorm kunnen vergroten. En wie bepaalt wat gewenst of ongewenst is? Wat gebeurt er met embryo’s die niet ‘goed genoeg’ worden bevonden?

Glibberig

We bevinden ons op glad ijs. Een kleine stap, zoals het toestaan van onderzoek met embryo-modellen, hoeft natuurlijk niet meteen tot extreme scenario’s te leiden. Dan zou je bijna ieder onderzoek wel kunnen verbieden, omdat de kennis die het oplevert verkeerd gebruikt zou kunnen worden.

We kunnen in Nederland duidelijke regels opstellen om doemscenario’s te voorkomen. Zo kunnen we vastleggen in de wet dat embryo-modellen niet langer dan 14 dagen in leven mogen blijven, of dat wetenschappers iets in het embryo-model moeten inbouwen waardoor het nooit tot een echt mens kan uitgroeien.

Toch blijft het een risico. De kennis die we hier in Nederland ontwikkelen, kan ook in landen met minder strenge regels worden gebruikt. Waar wij zorgen voor heldere grenzen, kunnen andere landen die minder belangrijk vinden. Wat als onze kennis en technologie daar wordt gebruikt voor experimenten die wij totaal onacceptabel vinden?

En: hoe zeker zijn we dat wij zelf onze grenzen blijven bewaken? Stel dat we nu zeggen ‘dit mag wel, maar verder gaan we niet.’ Denken we daar dan 20 jaar later nog hetzelfde over? Is het niet een kwestie van tijd voordat we langzaam verder gaan dan we eerst hadden gedacht?

Wat denk jij?

Vertrouw jij erop dat goede regels ons beschermen tegen doemscenario’s? En hoe zien die er dan uit? Jij kunt hierover meepraten tijdens de dialoog die NEMO Kennislink binnenkort organiseert. Wil je graag op de hoogte gebracht worden wanneer deze dialoog plaatsvindt, meld je dan aan via deze link.