Wie kijken er straks mee in je portemonnee na invoering van PSD2 die banken verplicht om op verzoek informatie te delen met fintechbedrijven

Ergens komend voorjaar worden banken wettelijk verplicht om betaalinformatie aan derde partijen te geven als de klant daarom vraagt. Volgens de initiatiefnemers van de wet biedt het kansen voor nieuwe bedrijven op de betaalmarkt. Anderen vrezen de verspreiding van privacygevoelige betaalgegevens.

8 maart 2018

Wie ernaar op zoek gaat vindt een lang en nogal technisch verhaal op de website van de Europese Commissie. Toch kan de Payment Services Directive 2 die waarschijnlijk komend voorjaar als wet gaat gelden flinke gevolgen hebben voor onze toekomstige financiële zaken. De nieuwe wet voor betalingen verplicht banken onder andere om betaalinformatie door te spelen aan andere bedrijven als de klant daarom vraagt.

De wet, die nu nog een Europese richtlijn is, zou meer concurrentie en lagere prijzen van diensten in de betalingsmarkt in de hand werken. Verder kunnen bedrijven zonder banklicentie diensten rondom het betalingsverkeer ontwikkelen, zoals digitale huishoudboekjes of apps om je rekeningen te betalen.

Wie heeft er baat bij de nieuwe richtlijnen, en nemen zij de wereld van financiële diensten nu in rap tempo over? Wat merkt de consument hier uiteindelijk van, en wie kijkt er straks allemaal mee in onze portemonnee?

Fintech: bedreigers van de ‘traditionele’ banken?

Fintech (een afkorting voor financiële technologie) is een brede verzamelterm voor financiële diensten die gebruik maken van digitale technologieën. Het wordt vaak geassocieerde met snelgroeiende start-up-bedrijven, die de markt veroveren met innovatieve ideeën. Denk aan slimme manieren van crowdfunding, apps waarmee je snel betalingen doet, of digitale huishoudboekjes die besparingsadviezen geven. PSD2 zou de weg vrij moeten maken naar meer van dit soort diensten.

Is fintech de grote bedreiger voor de ‘traditionele wereld’ van de banken? Dat valt te bezien. Ook banken zetten in op fintech. De populaire betalingsapp Tikkie komt uit de koker van ABN AMRO, en ING en Rabobank investeerden al miljoenen in fintechfondsen.

Hoewel je zogenoemde cryptovaluta zoals de bitcoin onder de brede definitie van fintech kunt scharen, opereren de fintechbedrijven vooral bínnen het bestaande financiële systeem. Het idee achter cryptovaluta is juist een bestaan buiten het financiële systeem.

Gebouwen op de Zuidas, het zakendistrict in Amsterdam.
Jean-Luc Laval via CC BY-NC-ND 2.0

Nieuwe diensten, meer concurrentie

Zoals de naam PSD2 suggereert is het de opvolger van PSD, uit 2007. In 2016 werd de betalingsrichtlijn ingevoerd door de Europese Commissie en zou op 13 januari 2018 omgezet worden in wetgeving op nationaal niveau van alle 28 lidstaten van de Europese Unie. Overigens bleek afgelopen januari dat een meerderheid van de lidstaten (waaronder Nederland) dat nog niet had gedaan. Hier gebeurt dat waarschijnlijk ergens dit voorjaar.

Een man gebruikt een mobiele telefoon. — Smartphone.
Bernard Goldbach via CC BY 2.0

Anna Berlee is universitair docent privaatrecht bij het Molengraaff Instituut voor Privaatrecht van de Universiteit Utrecht. Ze begrijpt goed waarom de Europese Commissie met nieuwe richtlijnen komt. “Financiële technologie heeft potentie, maar binnen de huidige wetgeving krijgt het niet de kans om zich vrij te ontwikkelen”, zegt ze. “De banken beschikken over de betaalgegevens en wisselen die hooguit uit met andere banken en instellingen voor transacties. Partijen buiten het bankwezen, met wellicht goede, innovatieve ideeën zijn grotendeels overgeleverd aan de wil van de banken om mee te werken. Dat werd tot nu toe eigenlijk maar mondjesmaat gedaan.”

Berlee hoopt dat PSD2 nieuwe diensten oplevert voor de consument, en dat er meer concurrentie en lagere prijzen op de betaalmarkt ontstaan. “Banken moeten zich achter de oren krabben en meegaan in deze ontwikkelingen, anders hebben ze straks wellicht het nakijken”, zegt ze. “Om wat voor diensten en bedrijven het dan gaat? Denk aan partijen die betalingen regelen, bijvoorbeeld boekhoudsoftware die aan de bank de opdracht voor het betalen van een rekening geeft. Iets verder gaan diensten die je rekeninginformatie inzien, bijvoorbeeld een digitaal huishoudboekje dat al je transacties overziet en adviseert waar je kunt besparen. Ik denk dat er mooie producten te bedenken zijn die nuttig zijn voor de consument.”

Winkelen met de smartphone.
Jason Howie via CC BY 2.0

Volgens Berlee was er behoefte aan nieuwe wetgeving, sowieso vanuit fintechbedrijven wiens producten vaak buiten de wettelijke kaders vielen. Ook de Autoriteit Consument & Markt liet in december nog weten achter de nieuwe wetgeving te staan.

“De banken zelf staan wellicht niet heel hard te trappelen om hun gegevens te delen. Ze wijzen terecht op de risico’s die het delen van informatie met andere partijen met zich meebrengt”, zegt Berlee. “Maar vergeet niet dat dit ook kansen voor de banken kan brengen”, vervolgt ze. “Verschillende Nederlandse banken zetten in op fintech. Ze kunnen zelf ook succesvolle apps ontwikkelen en een speler op die markt worden.”

Het hete hangijzer: privacy

Er is verder kritiek op de invoering van PSD2 die zich toespitst op het thema privacy. Natuurlijk geef je toestemming voordat bedrijven je gegevens krijgen, die je bovendien kan intrekken. Feit blijft dat er verschillende partijen ‘meekijken’ naar waar iemand boodschappen doet, welke abonnementen er zijn en wie er geld per overboeking krijgt. Dat zijn erg privacygevoelige gegevens.

Boodschappen. — Wie mag weten waar jij boodschappen doet?
Stephanie Ho via CC BY-NC 2.0

Wat als bedrijven straks producten duurder maken op het moment dat ik mijn gegevens niet geef? Of wanneer grote techbedrijven de betaalgegevens gebruiken als aanvulling voor hun toch al accurate gebruikersprofielen? Dat vraagt hoogleraar digitale veiligheid Bart Jacobs van de Radboud Universiteit zich in deze aflevering van het tv-programma Radar af.

Berlee beaamt dat het om privacygevoelige gegevens gaat, en zegt dat het nog niet duidelijk is hoe we die privacy precies waarborgen. “Hoe geven we straks toestemming? Met grote lappen tekst met voorwaarden waarbij je een vinkje moet zetten? Veel mensen accepteren voorwaarden voor digitale producten zonder er goed naar te kijken. Dat is geen effectieve manier om mensen bewust te maken van de risico’s”, zegt ze. “Bovendien is er vanuit de Autoriteit Persoonsgegevens kritiek gekomen op het Nederlandse wetsvoorstel omdat het daaruit kan lijken dat De Nederlandse Bank toe gaat zien op de naleving van gegevensbescherming rondom PSD2.”

Maar stel, alles is goed geregeld en iedereen houdt zich netjes aan de regels dan is er toch nog een privacykwestie. Transacties gaan altijd tussen twee partijen. Het kan dus zo zijn dat betaalgegevens van iemand via de tegenpartij bij een derde partij terecht komen, zonder dat daar toestemming voor is. “Dat is een heikel punt”, zegt Berlee. “Je zou die gegevens bijvoorbeeld kunnen anonimiseren, maar ik zie daarover weinig terug in de PSD2. Het is niet duidelijk hoe ze dit regelen.”

Contactloos betalen. — Betalingsgegevens zijn waardevol. Bedrijven kunnen er bijvoorbeeld gericht mee adverteren.
ING Nederland via CC BY-SA 2.0

Betere koppeling

Wat de consument van PSD2 gaat merken, in directe zin waarschijnlijk niets. Maar het biedt kansen voor bedrijven en apps waarin betalingen beter geïntegreerd zijn. Het succes zal vooral afhangen van het aantal gebruikers van deze diensten. En op welke manier de banken hun gegevens technisch gezien gaan delen, daar steggelen de fintechs en banken nu al over.

Rob van Hilten is oprichter van Qoin en expert op het gebied van lokale munten waarmee alleen bepaalde gemeenschappen of regio’s betalen. “Ik heb geen glazen bol, maar ik denk dat PSD2 kansen oplevert voor bedrijven. Ook voor ons is het straks waarschijnlijk makkelijker om met de financiële sector samen te werken. Verder daagt het de banken uit. Ze moeten goed nadenken over wat ze doen, dat is alleen maar goed.”

Een bedrijf als Qoin geeft met lokale munten tegengas tegen het mondiale financiële systeem. Van Hilten loopt ook niet over van enthousiasme over PSD2, maar hij hoopt dat het de samenwerking van zijn lokale munten met het financiële systeem beter maakt. “Of we nu willen of niet, we werken samen met de financiële sector. Die koppeling was tot nu toe niet altijd even soepel. Het zou mooi zijn als onze klanten hun bankrekening direct kunnen koppelen aan onze munten, zonder dat banken daar moeilijk over kunnen doen.”

Anne Berlee en Rob van Hilten zijn beide aanwezig zijn op de NEMO Kennislink Live op dinsdag 13 maart over Controle over onze portemonnee.

Reageer