Voor de meeste politieke partijen is wetenschap totaal geen onderwerp

Het was te verwachten dat in de verkiezingscampagnes de aandacht voor wetenschap in het niet valt bij het geschreeuw over pensioenen, terrorisme, Europa en immigratie. Maar dat er ook in de diepere lagen van de verkiezingsprogramma’s nauwelijks oog voor is, valt toch rauw op het dak.

7 maart 2017

Stembiljet voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2006.
J.M. Luijt via Wikimedia Commons CC BY 2.5 NL

Dat er bij de Tweede Kamerverkiezingen volgende week echt iets te kiezen is, zal niemand zijn ontgaan. Er zijn heel veel partijen met allemaal heel verschillende standpunten. Als je, net als ik, een gezond wetenschapsklimaat een publieke verantwoordelijkheid vindt (met voldoende middelen, waardering voor kritische denkers, bescherming van academische vrijheden, respect voor feiten en onderbouwde argumenten), dan ben je echter snel klaar. Wetenschap speelt namelijk nauwelijks een rol in de visie en plannen van de meeste partijen.

Dit redactioneel weerspiegelt de mening of visie van de redacteur. Hoewel wetenschappelijk onderbouwd en beargumenteerd, is het een persoonlijke mening en geen wetenschappelijk feit. Ben je het (niet) eens met de auteur? Geef dan vooral ook een reactie hieronder.

Doorvlooien

Dit wordt ook duidelijk tijdens het invullen van hulpmiddelen als de Stemwijzer, de Kieswijzer, het Kieskompas of de StemmenTracker. Geen van de stellingen heeft iets te maken met wetenschap, of daar op voortbouwende onderwerpen als innovatie of de kenniseconomie. Wetenschap en ook onderwijs ontbreken in de lijst met onderwerpen waar je eventueel extra gewicht aan wilt toekennen. Daar kom je dus niet verder mee.

Dan maar de verkiezingsprogramma’s doorvlooien. Ik begin bij de twee huidige regeringspartijen. Voor de VVD telt alleen wetenschappelijk onderzoek dat in dienst staat van economische groei. De PvdA wil alleen wetenschap die aansluit bij de Nationale Wetenschapsagenda. Aan hoeveel dat mag kosten maken beide partijen geen woorden vuil. Verder wil de PvdA meer vaste contracten voor wetenschappers. GroenLinks wil dat ook. Wie dat gaat betalen? GroenLinks heeft daar een wat eigenaardige oplossing voor gevonden. Geld van de tweede geldstroom (dat is het geld dat onderzoeksfinancier NWO te besteden heeft) hevelen we over naar de eerste geldstroom (het geld dat de universiteiten direct krijgen). Dus meer wetenschappers krijgen een vaste baan, maar hebben dan minder geld voor hun onderzoek. Huh?

Stembureau in Voorschoten.
Vysotsky via Wikimedia Commons CC BY-SA 3.0

Over de programma’s van PVV, CDA, SP, 50Plus, VNL, DENK, Forum voor Democratie, Artikel1, Jezusleeft en Piratenpartij kan ik kort zijn: daar wordt wetenschap niet in genoemd. Nou ja, de stelling in het inmiddels fameuze A4-tje van de PVV: ‘Geen geld meer naar ontwikkelingshulp, windmolens, kunst, innovatie, omroep, enz.’ doet mij vermoeden dat wetenschap hier wel degelijk impliciet wordt genoemd.

Opvallend is dat het CDA wel een lans breekt voor het behoud van kleine universitaire studies en specialistische gebieden. En Forum voor Democratie is pro-technologie en -innovatie, maar waar de daarvoor benodigde kennis vandaan moet komen blijft onbesproken. Interessant puntje: er wordt wel gesproken over de “schitterende koolstofpolymeren” [lees: fossiele brandstoffen] die we niet moeten opstoken. Welke chemicus heeft Baudet dat ingefluisterd?

Academische vrijheid

Is het dan allemaal kommer en kwel voor de wetenschap? Nee, de Partij voor de Dieren vindt dat we de budgetten voor de eerste en tweede geldstroom structureel moeten verhogen en meer moeten investeren in fundamenteel onderzoek. Ook de ChristenUnie en de SGP willen meer (financiële) ruimte voor onderzoek. Bovendien pleit de SGP voor een minder sturende rol van de overheid als het gaat om de inhoud van wetenschappelijk onderzoek. Want die bemoeienis bedreigt de academische vrijheid. Fijn dat iemand dat opmerkt. Over hoeveel geld ze over hebben voor wetenschap, laten de drie partijen zich helaas niet uit. Je kunt niet alles hebben.

Wie bezetten straks deze stoelen?
Sisyfus via Wikimedia Commons, publiek domein

Of toch wel? De enige partij die zich durft te committeren aan harde bedragen voor wetenschap is D66. De ‘academenpartij’ trekt een miljard extra investeringen uit voor (fundamenteel) onderzoek en wil doorgroeien tot 1% van het BBP. Ter vergelijking, in 2014 was dat 0,54 % (Balans van de Wetenschap 2016, Rathenau Instituut). Toepassen van kennis hoef je volgens D66 niet af te dwingen, want wetenschappers kennen hun maatschappelijke rol en zoeken zelf wel naar mogelijkheden om hun kennis in te zetten. Heel verfrissend: wetenschappers zijn dus geen vage figuren die in een parallelle wereld maar wat aanklooien.

Wat je doet met deze inventarisatie is uiteraard helemaal aan jou. Maar in deze post-truth tijden vol alternatieve feiten kan steun voor de wetenschap geen kwaad lijkt me. En als politieke partijen daar zelf niet naar omkijken, moeten de kiezers dat maar doen. Zoals Charles de Gaulle en Chester Bowles (en misschien nog wel meer) al zeiden: politiek is veel te belangrijk om over te laten aan politici.