Wereldprimeur voor Nederlandse operatierobot

Stel, je verliest een vinger en die moet weer opnieuw aangezet worden. Dan is het belangrijk dat de bloedvaten goed worden gehecht, anders is de doorbloeding niet goed en sterft de vinger mogelijk af. Om dit te voorkomen moet de chirurg vaatjes die kleiner zijn dan een millimeter aan elkaar hechten. Dat is zo ontzettend klein, dat het een bijzonder lastige klus is. Een nieuwe operatierobot van Microsure, een spin-off van de TU Eindhoven en UMC Maastricht, helpt de chirurg hierbij een handje.

Joysticks

Onlangs werd de robot voor het eerst succesvol ingezet in de operatiekamer van het UMC Maastricht. Daar werd bij een patiënt met succes vaatjes van tussen de 0,3 en 0,8 millimeter aan elkaar gehecht. Zij had lymfoedeem, een ernstige chronische aandoening waarbij vocht zich ophoopt en een zwelling veroorzaakt. Door kleine lymfe- en bloedvaatjes te hechten wordt overtollig vocht afgevoerd en neemt de zwelling af. Het was de eerste keer ooit dat een supermicrochirurgische ingreep met behulp van een robot werd gedaan. Supermicrochirurgie betekent dat er vaatjes van kleiner dan een millimeter werden gehecht. Tussen een halve centimeter een een millimeter heet het microchirurgie en alles daarboven is ‘gewone’ chirurgie.

De arts bedient de robot via twee joysticks aan de rand van de tafel. “Die bewegingen neemt het nieuwe systeem verkleind en geschaald over”, zegt Carmen van Vilsteren van de TU Eindhoven en directeur van Microsure. De robot is verbonden met een computer die hiervoor zorgt en ook nog eens alle trillingen eruit haalt, zodat de bewegingen zeer stabiel zijn. “De robot gebruikt dezelfde medische instrumenten als de chirurg, zoals een micropincet. Het nieuwe systeem past in de bestaande werkomgeving met de normale gereedschappen.”

Baby’s en kleine kinderen

Van Vilsteren vergelijkt de werking van de robot met hoe computerchips gemaakt worden. Bij een bedrijf als ASML worden zeer kleine chips geprint op een zogeheten wafer. Dit zorgt ervoor dat je computer en telefoon steeds sneller worden. Ook daarbij draait het om uiterste nauwkeurigheid op een zeer kleine schaal. “We gebruiken dezelfde basiskennis, maar onze robot is wel echt ontwikkeld voor toepassingen in de operatiekamer”, aldus Van Vilsteren.

In de armen zitten motortjes en meerdere sensoren, die onder meer de richting bijhouden. Het is mogelijk om met twee of met vier armen te werken. Op die manier kunnen ook twee artsen tegelijk opereren. Een chirurg heeft ongeveer twee dagen training nodig om met de robot overweg te kunnen.

Opereren onder de millimeter is al bijzonder, maar kan het nog kleiner? “Om eerlijk te zijn dachten we eerst dat dit het kleinste niveau was waarop chirurgen willen opereren”, zegt Van Vilsteren. “Maar we krijgen nu aanvragen van artsen die bijvoorbeeld baby’s en kleine kinderen behandelen. Dan is alles nog veel kleiner en moet het nog preciezer gebeuren. We kunnen nu vaatjes hechten van 0,3 millimeter, maar we hebben al ideeën om nog nauwkeuriger te kunnen. Die gaan we nu verder uitwerken, zodat we hopelijk nog meer patiënten kunnen helpen.”

Automatisch hechten

De naam robot is een beetje verwarrend, doordat het veronderstelt dat het apparaat zelfstandig beweegt. “Dat is inderdaad niet het geval”, zegt Van Vilsteren. “De chirurg is volledig in controle. Zodra hij of zij de joystick loslaat, stopt de robot ook. We hebben voor de naam robot gekozen, omdat enigszins vergelijkbare andere medische apparaten, zoals de Da Vinci Robot, ook al de naam robot krijgen.”

Is het denkbaar dat een robot volledig autonoom supermicrochirurgische ingrepen verricht? “Dat is nog heel ver weg en ik vraag me af of het ooit gaat gebeuren. Ik denk dat de chirurg altijd nodig zal zijn om bepaalde delen van de operatie uit te voeren. Zoals het vat vinden en het insteken van de naald. Dat is voor een robot ontzettend moeilijk. Maar als de naald er eenmaal inzit, kan een robot het misschien op termijn overnemen. Het is dus mogelijk om dan stukjes van het hechten automatisch te doen.”