Welke kleur heeft woensdag?

“Synesthesie heeft vele vormen”, zegt Kucera in haar werkkamer. “Maar een van de meest voorkomende is het associëren van letters en getallen met kleuren. Voor die mensen is een simpele zwartwitte bladzijde in een boek een explosie aan kleuren. Hoewel iedere synestheet zijn eigen specifieke associaties heeft, is de A voor veel mensen rood en de O juist wit.” En er kan nog veel meer: voor sommige synestheten zijn de maanden van het jaar ook gekleurd, of ruikt de dinsdag zoet. In deze aflevering van Pavlov vertelt 3FM-dj en _Wie is de Mol_-winnaar Paul Rabbering dat het getal 88 voor hem groen is, het woord ‘rood’ juist bruin en de donderdag bruin met groen en zwart.

Onvrijwillige ervaringen

Héb je eigenlijk iets aan deze rare ervaringen? “Ja, veel synestheten zeggen dat het hun geheugen helpt. Het zien van kleuren bij letters, cijfers of dagen en maanden helpt om te organiseren en daarmee het ophalen van kennis. Soms herinneren ze zich bijvoorbeeld een getal dóór de kleur die erbij hoort.”

Wanneer weet je nou of je écht synesthesie hebt, of ‘slechts’ aangeleerde synesthesie omdat je als kind een magneet in de vorm van een blauwe A op je koelkast had hangen – zoals een recent nieuwsbericht in NRC Handelsblad beschrijft? Kucera: “Het grote verschil is dat synesthetische ervaringen onvrijwillig zijn. Mensen met synesthesie hoeven geen fractie van een seconde na te denken over hun associaties, deze komen automatisch in hen op.” Maar inderdaad, zegt Kucera, een scherp onderscheid is niet makkelijk te maken. “Je kunt synesthesie op een spectrum plaatsen: de meeste mensen hebben het een klein beetje, misschien in de aangeleerde vorm door zo’n blauwe A op de koelkast, en anderen juist heel sterk. Mensen met synesthesie zitten in de staart van het spectrum, zij kunnen er niet omheen.”

Heb je echt synesthesie, dan is het mogelijk om naam en e-mailadres achter te laten zodat de onderzoekers je kunnen benaderen voor vervolgonderzoek. Kucera: “Dan maken we kennis en sturen we je een buisje op waarin een speciale vloeistof zit die DNA conserveert. Als je in het buisje hebt gespuugd, kan je deze weer terugsturen.” Ja, dat klinkt best raar voor mensen die niet zo ervaren zijn met genetisch onderzoek, zegt ze lachend, maar dit is zoals het gaat. “Vervolgens doen we een genetische test en kijken we welke genpatronen worden gedeeld door mensen met synesthesie, en welke patronen terugkomen in families met synesthesie.”

Kucera wil wereldwijd bewustzijn creëren over het fenomeen synesthesie: de app is al beschikbaar in het Nederlands, Engels en Duits. En als je synestheet bent, dan heb je mogelijk ook andere creatieve kwaliteiten, zegt ze. “Onderzoek suggereert dat synestheten ook vaker een absoluut gehoor hebben.”