Welke gevolgen heeft bodemdaling door de Groningse gaswinning?

“Hoe veel het water omlaag gaat, ligt vast in peilbesluiten”, vertelt Ger de Lange, senior ingenieur-geoloog bij het onderzoeksinstituut Deltares, en gespecialiseerd in bodemdalingsprocessen. En het komt nogal nauw, voegt hij er aan toe. “Als het waterpeil meer omlaag gaat dan de bodem, krijg je te maken met verdroging in plaats van vernatting. Dan kan de bodem gaan inklinken, en dat kan weer tot extra bodemdaling leiden.”

Het waterbeheergebied is om die reden verdeeld in drie van elkaar afgeschermde ringen, rond het centrum van het dalingsgebied. De ringen zijn verbonden door sluizen en gemalen, en kunnen elk een ander waterpeil voeren. Zo is het mogelijk om in het midden, waar de bodemdaling het hoogst is, ook de grootste waterpeilverlaging te creëren, en het water in de buitenste ring juist het minst te laten zakken.

Geleidelijk

De bodemdaling door de gaswinning geeft geen schade aan gebouwen, schrijft de Commissie Bodemdaling op zijn website, omdat de scheefstand die het veroorzaakt verwaarloosbaar klein is. De daling is immers over een groot gebied verspreid. Het maximale hoogteverschil over een afstand van 100 meter bedraagt hierdoor overal minder dan een millimeter – dus de helling is nergens groter dan 0,001 procent. Ook in de toekomst zullen op dit vlak geen problemen te verwachten zijn. Zelfs bij een helling van 0,1 procent (dat is honderd keer steiler dan nu) zou geen noemenswaardige schade te verwachten zijn, zegt de commissie.

“De bodemdaling door de gaswinning neemt inderdaad zeer geleidelijk toe naar het midden van het wingebied”, beaamt De Lange. Dat zie je niet alleen in Groningen, maar is eerder ook waargenomen in andere gebieden waar delfstoffen diep uit de grond zijn gehaald.

Andere oorzaken

“Als we toch oneffenheden in de bodemdaling zien, hebben die meestal een andere oorzaak”, vertelt De Lange. Zo kunnen zware gebouwen die niet diep genoeg gefundeerd zijn onder hun eigen gewicht omlaag zakken door inklinking van de bodem. Dat leidt vooral tot verzakkingen bij gebouwen die op een onregelmatige ondergrond staan– bijvoorbeeld net op de grens van een stevige zandgrond en een slappe veenbodem. Ook de aanwezigheid van bomen dicht bij gebouwen kan lokale bodemdaling veroorzaken. De Lange: “Grote bomen onttrekken veel water aan de bodem. Als dat bijvoorbeeld klei is, gaat het inklinken.”

In veengebieden kan de bodem ook door een ander mechanisme gaan dalen als er te veel water aan onttrokken wordt. Het veen bestaat uit oud, dood plantenmateriaal, dat alsnog vergaat (oxideert) als het boven water uitkomt en er zuurstof bij kan.

De waterschappen moeten bij het kunstmatig verlagen van het waterpeil dus voorzichtig te werk gaan. Als ze het peil te ver omlaag brengen, en de bodem inklinkt of het veen oxideert, kunnen hierdoor immers alsnog verzakkingen met schade optreden. De bodemdaling door inklinking en oxidatie – die in dat geval dus een indirect effect is van de bodemdaling door de gaswinning – laat namelijk wél een ongelijkmatig patroon zien.