Naar de content

We waren gewaarschuwd, maar het coronavirus greep zijn kans

WIkimedia Commons, Wpcpey via CC BY 4.0

Op straat is er paniek, maar de uitbraak in Wuhan komt voor viroloog Eric Snijder niet als een verrassing. Hij doet al jarenlang onderzoek naar dit soort virussen, maar de financiering is beperkt.

30 januari 2020

Gesloten scholen, winkels en treinstations in Wuhan. Mondkapjes domineren op veel plaatsen in China het straatbeeld. De angst voor een nieuw ontdekt coronavirus (2019-nCoV) zit er goed in. “De paniek is echt en zal ook nog wel even aanhouden”, stelt Eric Snijder, hoogleraar moleculaire virologie aan de Universiteit Leiden. “Pas over een paar maanden weten we welke kant dit opgaat.”

Snijder doet al dertig jaar onderzoek naar coronavirussen. Hij herinnert zich nog levendig de uitbraak van het SARS-virus (Severe Acute Respiratory Syndrome) in 2003. “Destijds raakten er in een half jaar tijd achtduizend mensen geïnfecteerd en vielen er zo’n achthonderd doden”, vertelt hij. “Het aantal mensen dat besmet is met het nieuw ontdekte coronavirus gaat daar vandaag of morgen waarschijnlijk al overheen.”

Coronavirussen circuleren uitbundig in vleermuizen. Niet alleen in Azië, maar ook op andere plekken in de wereld.

Lode Rubberecht via Provincie Antwerpen

SARS-achtig virus

De uitbraak in Wuhan komt voor hem niet als een verrassing. “Dit specifieke virus was nog nooit eerder gezien, maar het is genetisch voor tachtig procent identiek aan SARS. We weten dat er allerlei SARS-achtige virussen uitbundig circuleren in vleermuizen en ook dat een deel van die virussen in staat is om over te stappen naar mensen.” Sommige hebben daar zelfs nauwelijks aanpassingen voor nodig, zo beschreven Amerikaanse virologen al in 2013 en 2015 in vakblad Nature.

We waren dus gewaarschuwd, maar toch wist dit virus zijn kans te grijpen. “Dat is zorgwekkend”, stelt Snijder. “We hebben zeventien jaar voorbij laten gaan zonder dit probleem echt aan te pakken. Ik ben betrokken geweest bij de opzet van verschillende Europese projecten, waarbij we de belangrijkste virusgroepen zo goed mogelijk in kaart wilden brengen. Bijvoorbeeld door te bekijken waar je met nieuwe geneesmiddelen op kunt aangrijpen. Dat hield na een aantal jaren op. SARS was toen geen probleem meer, dus niemand wilde verder investeren. Onderzoekers waren weer aangewezen op hun eigen, beperkte, financiering.”

Quarantaine en hygiëne

Door het onvolledige onderzoek na afloop van de SARS-uitbraak zijn er ook nu nog geen behandelmogelijkheden voor dit soort virussen. “SARS kwam uiteindelijk onder controle dankzij quarantainemaatregelen, maar het zal niet makkelijk zijn om dat kunstje nog een keer te herhalen. Isolatie van patiënten is mogelijk wanneer er enkele tientallen tot honderden besmettingen zijn. Maar als het er veel meer worden, is dat niet erg realistisch. Bij het nieuw ontdekte coronavirus zorgt iedere patiënt naar schatting voor drie tot vijf vervolgbesmettingen. De komende maanden zal blijken of quarantaine en hygiënemaatregelen dat aantal iets omlaag kunnen krijgen.”

Vaccin of behandeling

Er zijn steeds meer details over het coronavirus bekend. De concurrentiestrijd tussen onderzoekers is dan ook losgebarsten. Wie vindt als eerste een vaccin of behandeling tegen 2019-nCoV? Om een geneesmiddel te vinden zijn verschillende strategieën denkbaar. Een daarvan maakt gebruik van geregistreerde geneesmiddelen; medicijnen die al goedgekeurd zijn voor de behandeling van een andere ziekte. Snijder: “Daar kunnen per toeval medicijnen bij zitten die werken tegen dit nieuwe virus. Het grote voordeel hiervan is dat de middelen al getest en goedgekeurd zijn en dus relatief snel beschikbaar kunnen komen. Het nadeel is dat ze niet specifiek voor dit doel ontwikkeld zijn en dus waarschijnlijk matig werken.” Wellicht is dit toch voldoende om de virusverspreiding te remmen.

Een andere strategie is het medicijn zelf ontwerpen of gebruik maken van een bibliotheek met honderdduizenden chemische moleculen. “Aan een chemische stof of een zelf ontworpen medicijn kun je blijven sleutelen tot het goed genoeg is. Maar daarna moet het nog uitvoerig getest worden, eerst in proefdieren en dan in mensen. Dit is dus geen snelle optie, tenzij je concessies doet aan de grondigheid van de testfase”, zegt Snijder.

3D-illustratie van de structuur van het nieuw ontdekte coronavirus, 2019-nCoV. Het virus heeft vier oppervlakte-eiwitten: E (geel), S (paars), M (groen) en HE (blauw). Het S-eiwit geeft het virus zijn kroonachtige structuur. Vandaar de naam coronavirus.

Wikimedia Commons, scientificanimations via CC BY 4.0

Evenwicht

Al met al kan het nog maanden tot jaren duren voordat er een behandeling beschikbaar komt. Om de huidige uitbraak onder controle te krijgen, zullen we daar dus niet veel aan hebben. Snijder twijfelt ook of quarantainemaatregelen voldoende zullen helpen. Zo niet, dan gaat het virus de wereld over en zal het uiteindelijk vanzelf afzwakken.

“Bij de introductie van een nieuw virus zien we in eerste instantie vaak een heftig ziektebeeld. Maar op een gegeven moment ontstaat er een evenwicht tussen de gastheer en het virus. 2019-nCoV zou dan bijvoorbeeld meer op een gewoon verkoudheidsvirus kunnen gaan lijken. Het zijn nu even vreemde tijden, maar uiteindelijk zal het weer rustiger worden.”

ReactiesReageer