‘We proberen allebei de wereld te begrijpen’

Hoe gaan mensen om met online conflicten en hoe zorg je ervoor dat zoiets niet compleet uit de hand loopt op het wereld wijde web? Daar probeert antropoloog Maud achter te komen tijdens haar onderzoek. Chemicus Esmee houdt zich bezig met met het stimuleren van communicatie tussen moleculen in de kleine nanowereld. Hun onderzoek ligt dus mijlenver uiteen, maar tijdens een zondagmiddaglunch in Den Bosch komen Maud en Esmee er ook achter dat ze veel gemeen hebben, omdat ze allebei puzzelen om hun platforms beter te begrijpen.

Wat vind je een verrassend weetje uit je onderzoek?

Maud: “Conflict op sociale media en andere platforms wordt heel vaak veroorzaakt door verschillende manieren van communiceren die ‘clashen’. Natuurlijk is er vaak conflict rondom inhoudelijke meningsverschillen (bijvoorbeeld klimaatverandering is wel/niet waar), maar er ontstaat dus ook heel vaak conflict omdat mensen verschillende normen van communiceren hebben. Wat door de één gezien wordt als respectvol, kan door de ander gezien worden als naar en negatief. Dat maakt het modereren van online conflict ineens een stuk lastiger, want je hebt niet genoeg aan een simpele feitencheck!”

Esmee: “Lastig! Een simpele feitencheck is wat wij het liefst doen. Het simpelste en leukste chemische feitje; echt alles bestaat uit moleculen! De natuur heeft zo veel mooie complexe moleculen gemaakt, zoals bijvoorbeeld vitamine B12. Een grote groep onderzoekers (zo’n twaalf PhD-studenten en 91 postdoctorale onderzoekers) uit Harvard en ETH Zurich universiteit probeerden twaalf jaar lang om dit natuurlijke molecuul synthetisch na te maken (= op het lab). De hele synthese kostte 95 reactiestappen (!) en zou dus enorm duur zijn om te kopen. Gelukkig maakt ons lichaam het vaak heel efficiënt aan.”

Hoe ziet onderzoek doen voor jou eruit?

Maud: “Ik spendeer veel tijd op online platforms waar ik communicatie tussen mensen bestudeer, en daarnaast doe ik diepte-interviews met platformgebruikers over hoe ze hun eigen activiteit online zien en over hoe ze om gaan met conflict en meningsverschillen. Ik ben dus veel te vinden achter mijn laptop of in een interviewsetting.”

Esmee: “Grappig dat jij het woord ‘platforms’ noemt, daarbij moet ik denken aan de structuren die mijn moleculen maken als ik ze oplos in water. Denk aan hoe DNA zo’n mooie draad maakt, zo vormen mijn moleculen en polymeren ook lange vezels of juist bolletjes. Ik maak in die zin dus mijn eigen platforms en bekijk ze op het laboratorium. Dat doen we vooral met licht, massa, en magnetisme. Licht kan je op zo veel manieren gebruiken; je kan kijken naar de draaiing, reflectie, verstrooiing, absorptie… Het coolste wat we gedaan hebben is ons bezoek aan een deeltjesversneller in Oxford, Engeland. Daar hebben we met drie onderzoekers van ons lab vierentwintig uur lang metingen gedaan met röntgenstraling. Maar, de dagelijkse realiteit is veel data verwerken achter mijn laptop en een beetje metingen doen op de labs in Eindhoven.”

Wat zijn verschillen en overeenkomsten tussen jullie?

Maud: “Van tevoren dacht ik dat wij heel andere ervaringen zouden hebben—als antropoloog en chemicus—maar ik merk eigenlijk dat er best veel ervaringen zijn die we delen! We proberen allebei de wereld te begrijpen—ik vanuit de menselijke communicatiekant.”

Esmee: “En ik probeer dat op een fundamenteel moleculen-niveau.”

Wat vind je het lastigst aan onderzoeken?

Esmee: “Experimenten bedenken, uitvoeren en dan de juiste conclusies eruit halen. Maar wat is juist? Bètastudies staan erom bekend één waarheid te hebben, terwijl het in werkelijkheid meer een puzzel is. Elke techniek om te analyseren laat je een ander stukje van de waarheid zien, en geeft je dus een nieuw puzzelstukje. Na drie metingen heb je drie stukjes, is dat voldoende om iets zinnigs te zeggen? Wie weet, wie weet… Niemand eigenlijk, maar dat is dan weer wel het leuke aan onderzoek doen. Het vinden van nieuwe waarheden.”

Maud: “Je hebt helemaal gelijk: ook in mijn vakgebied is ‘de waarheid’ een puzzel. Als sociale wetenschapper moet ik me, net als jij, goed kunnen verantwoorden wat betreft mijn methodologische keuzes. Iedere keuze heeft namelijk specifieke gevolgen voor de uitkomsten! Met mijn onderzoek wil ik meer inzicht krijgen in hoe mensen communiceren en conflict navigeren op online platforms. Welke platforms ik bestudeer (nieuwsmedia, sociale media), welke methoden ik gebruik (interviews, observatie) … Dat kleurt allemaal de uitkomsten die ik krijg. En ik moet natuurlijk goed kunnen uitleggen waarom mijn keuzes de juiste zijn om mijn onderzoeksvraag te beantwoorden.”

Moet je vaak je onderzoek uitleggen en rechtvaardigen aan mensen buiten jouw vakgebied? Vind je dat lastig of juist makkelijk?

Maud: “Nou, dat vind ik soms wel lastig. In mijn geval hebben de meeste mensen wel een beeld of een idee bij mijn onderzoek: iedereen ziet namelijk weleens conflict uit de hand lopen op sociale media. Van de ene kant maakt dat het makkelijker voor mij om mijn onderzoek uit te leggen aan mensen buiten mijn vakgebied of buiten de academische wereld. Van de andere kant betekent dat ook dat mensen vaak hun eigen ideeën hebben over het onderwerp en ook over hoe ik dat het beste zou kunnen onderzoeken. Vooral naar mensen uit andere vakgebieden moet ik soms mijn onderzoek—en dan vooral mijn methoden—verantwoorden. Als kwalitatief onderzoeker ga ik de diepte in bij een klein aantal casussen en sta ik in nauw contact met mijn onderzoeksparticipanten. Dit zien anderen soms als ‘bevooroordeeld’ omdat ik als onderzoeker ook een onderdeel van het proces ben. Maar ik denk juist dat dit mij in een veel betere positie plaatst om de complexiteit van casussen van binnenuit te begrijpen, en dat dit een hele mooie aanvulling is op bestaand kwantitatief onderzoek naar dezelfde onderwerpen.”

Esmee: “Bij mij is het juist andersom; mensen uit andere vakgebieden hebben meestal weinig beeld bij wat wij doen en hebben daardoor ook weinig mening. Dat merk je pas als je uit je eigen bubbel stapt, bijvoorbeeld wanneer je met familie of vrienden van vroeger bent. Zo’n moment is het leukste als mensen langzaam beginnen te begrijpen en enthousiast vragen gaan stellen. Soms dwalen we dan helemaal af van mijn onderzoek en begin ik algemene concepten van de biologie, chemie of natuurkunde uit te leggen. Andere keren wordt het speculeren (of filosoferen ;p) over hoe we synthetische biomaterialen in ons lichaam kunnen gebruiken om langer te blijven leven. Een toekomst van cyborgs, is dat wenselijk? Daar heeft dan weer iedereen een mening over.”

Hoe voorkom je dat je in een tunnelvisie komt?

Esmee: “Ik zoek naar verdieping en fundamenten. Samenwerken is bij onze onderzoeksgroepen heel belangrijk, maar is stiekem niet zo breed. Interdisciplinair werken kan dan betekenen dat je met biochemici kijkt hoe cellen reageren op jouw moleculen en vervolgens met microscopiespecialisten overlegt hoe je dat het beste kan vastleggen. Je zit toch nog in een chemische bubbel die vaak al knapt voordat je de toepassing in de praktijk bereikt. Dat betekent niet dat ons onderzoek nutteloos is, het betekent voor mij dat er juist nog veel meer onderzoek nodig is. Platforms zoals NEMO Kennislink zijn daarom zo belangrijk; om onze verhalen te delen, om mensen te inspireren, en om uit onze eigen tunnelvisie te komen.”

Maud: “Bij ons is samenwerken wat breder dan bij jou, Esmee. Mijn faculteit is sowieso erg interdisciplinair en er worden hier veel verschillende onderwerpen bestudeerd door middel van een scala aan methoden (hoewel het wel allemaal binnen de sociale- en geesteswetenschappen blijft). Tijdens seminars, colloquia, en andere sociale gebeurtenissen leer ik veel over het onderzoek van mijn collega’s. Dat zorgt ervoor dat je altijd in contact blijft staan met onderzoek dat buiten je eigen vakgebied ligt. Daarnaast is mijn eigen onderzoek onderdeel van een internationaal en interdisciplinair onderzoeksproject. In dit project werk ik samen met computerwetenschappers en computationele taalkundigen (mensen die taal willen begrijpen door middel van kunstmatige intelligentie). Soms zijn we in onze onderzoeksgroep echt even ‘lost in translation’, maar de samenwerking zorgt er wel voor dat ik die tunnelvisie toch grotendeels weet te ontwijken.”

En nu verder met onze onderzoeken! Wat hebben we van elkaar geleerd?

Maud: “Ik vond het supertof om over jouw onderzoek te leren! Het is heel interessant hoe abstract je onderzoek is, maar hoe er tegelijkertijd toch heel duidelijke manieren zijn waarop je inzichten uiteindelijk toegepast zouden kunnen worden in ‘de echte wereld’. Wat ik sowieso meeneem in mijn eigen onderzoek is de ‘puzzel’-analogie die je eerder gebruikte! Hopelijk wordt mijn eigen puzzel stukje bij beetje completer, en kan ik aan het eind van mijn PhD een mooie voltooide (en goed gerechtvaardigde) puzzel presenteren!”

Esmee: “Voor de lunch moest ik eerlijk gezegd nog even opzoeken wat antropologie eigenlijk betekent (voor de lezer: het bestuderen van de levenswijze en gedragingen van mensen om te bepalen hoe ze ontstaan en ontwikkelen). Maar na de lunch begreep ik wat jouw onderzoek betekent voor de maatschappij en het belang van sociale normen en waarden op het internet. En ook waarom je er zo goed in bent; je bent een goede vrager! Onze onderzoekbubbels overlappen meer dan wat ik eerst dacht. Lost in translation? Toch niet helemaal!”