'We krijgen straks een groep patiënten met restafwijkingen aan de longen'

Ongeveer tien tot vijftien procent van de mensen die na infectie met het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) in het ziekenhuis worden opgenomen, belandt uiteindelijk op de intensive care. Deze patiënten verblijven vaak lang op de ic, gemiddeld twee tot drie weken. Wat betekent dit voor het herstel van patiënten? Welke revalidatie hebben zij nodig en is er blijvende schade? NEMO Kennislink ging met Leon van den Toorn, longarts aan het Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT), in gesprek over de gevolgen van Covid-19 op de lange termijn.

Welke behandelingen zijn er mogelijk bij Covid-19?

“De huidige mogelijkheden voor behandeling met medicijnen zijn zeer beperkt. We richten ons vooral op ondersteuning. Daarmee proberen we tijd te winnen, zodat het lichaam de kans krijgt om de ontsteking in de longen op te ruimen.

Op de ‘gewone’ longafdeling hebben we een aantal mogelijkheden om patiënten te helpen. We kunnen bijvoorbeeld extra zuurstof toedienen via een slangetje in de neus of met behulp van een kapje dat over de neus en de mond geplaatst wordt. Als dit niet voldoende is en mensen echt ‘in nood’ raken, gaan we nadenken over opname op de intensive care.

Op de intensive care wordt de ademhaling meestal overgenomen door een beademingsmachine. Soms is de patiënt daarbij gewoon wakker, maar vaak zal het nodig zijn om iemand in slaap te brengen zodat het lichaam zelf niets meer doet.”

Waarom komt niet iedereen in aanmerking voor een ic-opname?

“Voor sommige mensen is de intensive care echt een brug te ver. We kijken naar wie de meeste kans heeft om de beademing, gedurende een paar weken, te doorstaan en houden ook rekening met hoe ze daar dan doorheen komen. Voor mensen die al een slechte levensverwachting hebben, bijvoorbeeld door een andere ernstige ziekte, is het de vraag of zo’n zware opname een goed idee is.

De longen zijn al beschadigd door de infectie, maar de beademingsmachine doet daar nog een schepje bovenop. Die blaast voortdurend lucht door de longen heen, maar dat gaat met een behoorlijke druk die ook weer schadelijk is voor de longen. Dat is helaas niet te voorkomen.”

&feature=youtu.be
In dit filmpje van het UMC Utrecht vertelt intensivist Marc Platenkamp over het effect van beademen op de longen.

Herstellen patiënten weer helemaal na een ic-opname?

“Dat is de vraag. Na een aantal dagen op de intensive care valt de schade waarschijnlijk mee, maar na een opname van drie of vier weken is dat toch anders. Er ontstaan straks drie populaties: mensen die zijn overleden, mensen die opgenomen zijn geweest en weer volledig zijn hersteld en mensen die het wel gehaald hebben, maar waarbij restafwijkingen in de longen zichtbaar zijn. We weten nog niet hoe groot die groepen zullen zijn.

Bij restschade moet je denken aan littekenvorming in de longen. Het is op dit moment nog niet duidelijk hoe groot die schade precies zal zijn. Over een half jaar tot een jaar kunnen we bepalen hoeveel longfunctie deze patiënten nog overhouden en of dat stabiel blijft of niet. Is het mogelijk dat de longen verder achteruitgaan en mensen uiteindelijk een longtransplantatie nodig hebben? Over dat soort scenario’s zijn we nu aan het nadenken. Uiteindelijk moet er een richtlijn komen, zodat alle longafdelingen in Nederland straks min of meer hetzelfde doen om deze patiënten met restschade in de gaten te houden.”

Dit heeft betrekking op de longen, maar ik kan me voorstellen dat een ic-opname ook andere effecten heeft. Is daar al iets over bekend?

“De algehele lichamelijke conditie van patiënten gaat erg achteruit. Wie een week lang alleen maar op bed ligt, verliest twintig tot dertig procent van zijn conditie. Na een aantal weken is daar dus haast niks meer van over. En de conditie opnieuw opbouwen duurt lang. Dat kan zomaar een jaar in beslag nemen.

Daarnaast weten we dat mensen soms last krijgen van cognitieve klachten, zoals concentratieproblemen of geheugenproblemen. Ook deze klachten kunnen met revalidatie herstellen, maar ook dat kan wel enige tijd duren.”

Hoe kan een luchtweginfectie zorgen voor cognitieve klachten?

“Dat is nog niet helemaal duidelijk. Ik denk dat het ermee te maken heeft dat de ademhaling op de intensive care kunstmatig geregeld wordt. Daardoor is de doorbloeding en de zuurstofvoorziening niet in alle organen even goed. Bovendien doen de hersenen tijdens die periode weinig tot niks.

Van patiënten horen we achteraf vaak dat zij zich niet zoveel meer kunnen herinneren van de periode dat ze ernstig ziek waren.”

Zou dit dan ook niet een soort beschermingsmechanisme kunnen zijn?

“Ja, dat zou best kunnen. Een opname op de intensive care is geen pretje, dus het zou helemaal niet zo ongunstig zijn als je die gebeurtenis niet meer scherp op je netvlies hebt staan.”