'We doden miljoenen dieren voor vlees, dus dan mag dit ook...'

Stel dat we varkens zo kunnen aanpassen dat er menselijke organen in groeien. Op dit moment mag en kan dat niet, maar ontwikkelingen in de biotechnologie gaan razendsnel. Als dit misschien in de toekomst mogelijk wordt, lossen we daarmee wellicht het orgaantekort op. Maar zitten we daar wel op te wachten? Over die vraag gingen verschillende groepen (burgers, nierpatiënten en experts) in gesprek onder leiding van het Rathenau Instituut.

“Dit noem ik de defaitistische drogreden, de ‘laat maar zitten’-drogreden”, zegt Steenwinkel. “Het is een argument dat logisch lijkt, maar dat niet is. De defaitistische drogreden herken je als iemand iets vergoelijkt door te zeggen dat er toch al een probleem is. Andere voorbeelden zijn: ‘De aarde warmt toch wel op, dus… pak lekker het vliegtuig, joh!’ of ‘Ons personeel werkt al vaak over; kan dat ene uurtje er ook nog wel bij.’”

“Je legt je ergens bij neer”, zegt Steenwinkel. “De gedachte is: het is al zo erg, er is al zoveel rotzooi op de wereld, dus wat maakt het uit als we er nog een beetje rotzooi aan toevoegen? Ja, we moeten er dieren voor doden, maar er worden al zoveel dieren gedood, daar valt dit bij in het niet. Dat is een rare redenering, want als je vindt dat iets erg is, dan zou je ertegen moeten strijden. En anders moet je onderzoeken of het erg is, bijvoorbeeld door je af te vragen of de dieren lijden, en of dat lijden gerechtvaardigd is afgezet tegen het (verminderen van) lijden van mensen. Dát is inhoudelijk argumenteren. Maar stellen dat het niet erg is ‘omdat we het al zoveel doen’, is dat niet.”

Eigen verantwoordelijkheid

Waarom werken zulke argumenten dan toch? “Ons brein is gewend om in tegenstellingen te denken”, zegt Steenwinkel. “Daar maakt deze drogreden handig gebruik van: we doden al zoveel dieren voor vlees, en daar steekt het doden van een klein aantal dieren voor organen nog gunstig bij af.” Ze noemt dit het contrastprincipe, het mechanisme dat maakt dat je makkelijk een dure das koopt bij een nog duurder pak: bij het bedrag van het pak valt de prijs van de das in het niet. Op dezelfde manier klinkt het doden van dieren om mensenlevens te redden gunstiger dan het doden van dieren voor een stukje vlees op je bord.