Naar de content

Wat zegt je DNA over vatbaarheid voor Covid-19?

Een gloeiend en deels verbrand DNA-streng.
Een gloeiend en deels verbrand DNA-streng.
Pixabay, lisichik via CC0

Er is nooit veel onderzoek gedaan naar de erfelijkheid van infectieziekten. Door de corona-uitbraak rijst nu toch de vraag: waarom worden sommige mensen ernstig ziek en anderen niet of nauwelijks? Je DNA zou er iets mee te maken kunnen hebben.

9 april 2020

Kit voor DNA-onderzoek.

 Tony Webster/Flickr.com via CC BY 2.0

In een eerder artikel op NEMO Kennislink legden we uit hoe een te heftige afweerreactie na een infectie tot ernstige ziekte kan leiden. Maar dat verhaal verklaart nog niet volledig waarom het ene afweersysteem anders reageert dan het andere. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de samenstelling van je DNA. En dan in het bijzonder met de stukjes (genen) die het afweersysteem reguleren.

Biobanken

Wereldwijd maken verschillende onderzoeksgroepen inmiddels een vergelijking tussen het DNA van Covid-19-patiënten en gezonde mensen. Al die kennis wordt verzameld in het Host Genetics Initiative. Ook een aantal Nederlandse biobanken doet mee, waaronder het project Lifelines.

Lifelines heeft 167.000 deelnemers in de noordelijke provincies. Die deelnemers komen sinds 2006 eens in de vijf jaar langs voor een aantal metingen (waaronder een bloeddrukmeting en een hartfilmpje) en het afstaan van lichaamsmateriaal (zoals urine, bloed of haar). Daarnaast vullen ze eens in de anderhalf jaar een vragenlijst in over hun gezondheid en leefstijl. “Van een derde van de deelnemers hebben we ook DNA-gegevens”, vertelt Lude Franke, hoofdonderzoeker en hoogleraar genetica aan het UMC Groningen. “Half januari kwamen die gegevens beschikbaar en zo’n drie weken geleden kregen we het idee om die ook in te zetten voor het onderzoek naar Covid-19.”

Genetische variatie

In de komende maanden krijgen de deelnemers wekelijks een vragenlijst toegestuurd, waarop ze kunnen aangeven of ze ziek zijn en hoe ernstig de symptomen zijn. Die gegevens koppelen de onderzoekers dan aan de beschikbare DNA-informatie. Op die manier hopen ze te ontdekken of bepaalde variaties in het DNA vaker leiden tot een ernstig ziektebeeld.

“Daarbij kijken we niet naar specifieke regio’s, maar naar het complete DNA”, legt Franke uit. “We hebben van 50.000 deelnemers een profiel van genetische variatie (single nucleotide polymorphisms of SNPs) laten bepalen. Daardoor kunnen we ongeveer een half miljoen plekken in het DNA bekijken en met elkaar vergelijken.”

Een voorbeeld van een Single Nucleotide Polymorphism (SNP). Het DNA van deze twee personen is nagenoeg hetzelfde. Het verschilt slechts op één punt. In het midden heeft de bovenste DNA-streng de letter ‘C’ en de onderste DNA-streng de letter ‘T’. Zo’n kleine variatie kan grote gevolgen hebben. Je kunt het vergelijken met een streepjescode. Als je daar één van de streepjes net anders zet, zal de kassa de code niet meer herkennen en kun je deze niet scannen.

Wikimedia Commons, NHS National Genetics and Genmics education Centre via CC BY 2.0

Coeliakie

Franke vermoedt dat veranderingen in het HLA-gebied van belang zijn bij de ernst van een infectie. In het HLA-gebied liggen zo’n tweehonderd genen die iets te maken hebben met de manier waarop afweercellen delen van een ziekteverwekker (antigenen) aan de rest van het afweersysteem presenteren.

“Ik heb zelf in de afgelopen vijftien jaar veel onderzoek gedaan naar coeliakie. Ongeveer een kwart van de mensen heeft één specifieke verandering in het HLA-gebied, waardoor het afweersysteem overijverig wordt in het presenteren van gluten. Mensen die deze verandering hebben, kunnen allergisch reageren op gluten. Maar mensen die deze verandering niet hebben, zullen nooit allergisch reageren op gluten.”

Toeval

Misschien speelt er bij infectieziekten ook zoiets, hoewel daar nooit veel onderzoek naar is gedaan. “Als je met mensen in gesprek gaat over griep, verkoudheid of corona lijkt vooral toeval een grote rol te spelen”, stelt Franke. “Je krijgt een infectie omdat je iemand tegenkomt die het ook heeft en daar blijft het bij.”

Of dat echt het hele verhaal is? De geneticus is inmiddels begonnen met rekenen. Hij hoopt binnen enkele maanden iets meer te kunnen vertellen over de erfelijkheid van Covid-19.

Bron:

Jocelyn Kaiser How sick will the coronavirus make you? The answer may be in your genes Science magazine, 27 maart 2020 (online)

ReactiesReageer