Wat je wereldwijd (niet) zegt met emoties

In zijn boek ‘Het Uitdrukken van Emoties bij Mens en Dier’ stelde bioloog Charles Darwin dat bepaalde emoties universeel zijn. Volgens zijn theorie ervaren mensen over de hele wereld deze emoties en uiten ze op een vergelijkbare manier. En glimlach betekent dan bijvoorbeeld hetzelfde voor mensen in Japan als in Nederland, is het idee. Sinds de tijd van Darwin vragen wetenschappers zich al af of dit nou echt zo is. Deze vraag lijkt heel simpel, maar heeft tot veel controversie geleid – en na meer dan 50 jaar onderzoek, zijn er nog altijd veel onduidelijkheden.

Basisemoties

Toch hebben een aantal onderzoekers een poging gedaan. In de jaren zestig gingen psycholoog Paul Ekman en zijn collega’s naar de meest afgelegen plekken op aarde om emotieherkenningstaken uit te voeren. In één onderzoek, liet hij een jager-verzamelaarstam, de Fore-mensen uit Papua Nieuw-Guinea, verschillende beelden van emotie-uitingen van mensen uit de Verenigde Staten zien. Dit waren gezichtsuitdrukkingen van wat we tegenwoordig de ‘basisemoties’ noemen – blijheid, angst, verdriet, afschuw, boosheid en verbazing. De Fore, alhoewel ze in die tijd nog vrijwel geen contact hadden met mensen buiten hun eigen stam, konden de emoties nog altijd goed herkennen. Op basis van dit concludeerden Ekman en zijn collega’s dat deze basisemoties universeel zijn.

Culturele verschillen

Maar – als we kijken naar Ekman’s uitkomsten, zien we ook duidelijk culturele verschillen. Bijvoorbeeld, leden van de Fore-stam waren het vaker oneens over de juiste emotieterm dan Amerikanen. Misschien zijn er dus ook subtiele verschillen in hoe mensen over heel de wereld emoties uiten en waarnemen? Het betekent mogelijk dat mensen beter in staat zijn om emoties binnen hun eigen cultuur te herkennen dan in een andere cultuur. Volgens een meta-analyse, een soort onderzoek waarbij de resultaten van eerdere onderzoeken worden samengevoegd, blijkt dit het geval te zijn. Mensen maken minder fouten bij het herkennen van emoties bij mensen uit hun eigen cultuur.

Misschien is er juist ruimte voor universaliteit én culturele verschillen? Het kan zijn dat de basis van bepaalde gezichtsuitdrukkingen vergelijkbaar is over heel de wereld, maar dat er, net zoals bij taal, culturele ‘accenten’ mogelijk zijn. In één onderzoek moesten mensen uit China, India, Korea, Japan en de Verenigde Staten verschillende emoties uiten aan de hand van verhalen (bijvoorbeeld: “doe alsof je net per ongeluk een glas bedorven melk hebt gedronken”). Bij 19 van de 22 verschillende emoties waren er naast overeenkomsten, duidelijk culturele accenten waar te nemen. Bijvoorbeeld: terwijl mensen uit Japan en de VS vaak hun borst vooruitstaken bij de emotie trots, deden mensen uit China, India en Korea dit niet. Al met al, ondanks een mogelijke universele basis van gezichtsuitdrukkingen, tonen dit soort onderzoek aan dat culturele ‘accenten’ een rol spelen.

Echte emoties

Voor mijn eigen onderzoek ga ik binnenkort naar Japan om nieuwe inzichten te krijgen over dit onderwerp. Bijna al deze eerdergenoemde onderzoeken hebben gebruikgemaakt van foto’s en video’s met geacteerde emoties. Deze zijn vaak zeer intens en lijken soms erg onnatuurlijk, in tegenstelling tot de emoties die we in ons dagelijks leven tegenkomen. In ons onderzoek willen we kijken naar ‘echte’ emoties en hoe deze worden waargenomen door kinderen en volwassenen in zowel Japan als Nederland. Hopelijk krijgen we op deze manier meer inzicht in hoe cultuur onze perceptie van emoties beïnvloedt. Hou mijn blogs dus in de gaten voor een update!