Wat is het lot van onze planeet?

Het lijkt voor de hand te liggen dat de aarde vergaat als de zon dat ook doen. Een ster als onze zon heeft ongeveer 10 miljard jaar. Daarna is de brandstof op, en wordt de ster een opgezwollen rode reus en daarna een rustige witte dwerg. In de rode-reusfase wordt de zon dan zo groot dat hij de aarde verzwelgt. Maar misschien dat het afnemen van de zonnebrandstof er voor die tijd al voor zorgt dat er niet genoeg licht meer van de ster afkomt om de aarde van energie te voorzien. Of we hebben pech, en een groot object zoals een komeet, of een uit zijn baan geraakte planeet, slaat in op de aarde. Het lijkt erop dat de dinosauriërs zo’n inslag niet hebben overleefd. Een zwaardere inslag kan nog vernietigender zijn en de aarde tot puin slaan. Wie weet hoe lang we nog hebben, en wat kunnen we doen om onze planeet zo lang mogelijk in stand te houden?

Als je ‘s nachts naar de sterren kijkt, lijkt het wel alsof de nachthemel een constante is waarin nooit iets beweegt. De sterren in een sterrenbeeld staan iedere avond weer op dezelfde plaats ten opzichte van elkaar. Het lijkt zo kalm en rustig. Maar schijn bedriegt. Als je de tijd vooruit spoelt, en niet met een tussenpoos van jaren maar van duizenden jaren kijkt, komen er tal van nieuwe sterren bij en verdwijnen er oude. Sterren die bij elkaar lijken te horen vanaf de aarde blijken bij verschillende sterrenstelsels te horen en drijven uit elkaar. Supernova-explosies lichten de hemel op, soms nog feller dan de zon.

Over ongeveer vijf miljard jaar is onze zon door zijn brandstof heen en zal hij opzwellen tot een rode reuzenster, die de aarde zal verzwelgen. Maar ook voor die tijd zijn er in het heelal tal van risico’s voor onze planeet. Hoe kan het leven op aarde eindigen?
↑ terug naar boven ↑

1. De mens

Veruit de grootste bedreiging voor het leven op aarde zijn we zelf. We vochten in het verleden bloederige oorlogen uit over bezit van land, en de aanleidingen voor conflicten worden alleen maar dwingender. Geloof, overbevolking, honger en grondstoffen drijven mensen bij elkaar in de haren. De wapens die gebruikt worden om die conflicten worden steeds krachtiger. Als er een grote oorlog uitbreekt tussen twee kernmachten kan dat de leefbaarheid van de aarde sterk inperken.

Oorlog is niet het enige risico. Een besmettelijke ziekte zou onze hele soort kunnen uitroeien, als de door de mens ingezette klimaatverandering niet eerst de planeet in een onleefbare broeikas verandert. Op astronomische schaal zijn dit allemaal risico’s die op de heel korte termijn spelen. Waarschijnlijk zou de aarde in deze gevallen niet vergaan, maar ze zouden wel het einde van de mensheid kunnen betekenen.
↑ terug naar boven ↑

2. Supernova

Hoewel we van de zon zeker weten dat hij niet plotseling en op explosieve wijze aan zijn einde zal komen, zijn er een hoop sterren waarvan we dat niet weten. Sterker nog, er zijn een aantal reuzensterren in ons Melkwegstelsel waarvan verwacht mag worden dat ze binnen enkele miljoenen jaren in een supernova-explosie aan hun einde zullen komen. Wat gebeurt er dan hier?

Neem Eta Carinae. Deze reuzenster is honderd keer zo zwaar als de zon, en vier miljoen keer zo helder. Hij staat minder dan 8000 lichtjaar van de zon – een flinke afstand voor de mens, een steenworp voor de sterrenkundige. En hij is aan het einde van zijn korte en krachtige levensduur. Als Eta Carinae implodeert, dan zal de supernovarest zo helder zijn dat je hem overdag kunt zien. ‘s Nachts zul je kunnen lezen bij zijn licht. De hoeveelheid gammastraling die ons vanaf de supernova zal bereiken is dodelijk – ware het niet dat de aarde wordt beschermd door een magnetisch veld dat ons tegen straling beschermt.

http://www.youtube.com/watch?v=0J8srN24pSQ

Als je nu bedenkt dat er heel veel sterren nog veel dichterbij staan dan Eta Carinae, en dat supernova-explosies nog niet voorspeld kunnen worden, dan lijkt het niet zo onwaarschijnlijk dat zo’n explosie tot het einde van het leven op aarde zal leiden. De planeet zelf zal het waarschijnlijk wel overleven.
↑ terug naar boven ↑

3. Een botsing

Objecten in het heelal hangen niet stil, en soms leidt dat tot desastreuze ongelukken. Het ontstaan van de maan is volgens de huidige inzichten veroorzaakt door een object ter grootte van Mars dat op de aarde botste. Een meteoriet die in Mexico insloeg zou het uitsterven van de dinosauriërs op zijn geweten hebben. Volgens nieuwe berekeningen kan het zelfs dat een planeet uit ons zonnestelsel, zoals Venus of Mercurius, op de aarde botst – hoewel die kans er klein is. Hoe groot is het botsingsrisico, en kunnen we hier iets tegen doen?

http://www.youtube.com/watch?v=-6np1LE8-_I

Over ongeveer 1,4 miljoen jaar, zo weten we, zal Rode Dwergster Gliese 710 heel dicht langs de aarde scheren. Daarmee raakt hij niets, maar verstoort hij wel de talloze ruimterotsen in de Oortwolk die ons zonnestelsel begrenst. Daarmee zou er een enorme kometenregen kunnen beginnen, waar onze planeet niet tegen opgewassen is. Het gebeurt wel vaker dat kometen erg dicht bij de aarde komen, en daarom is de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA druk bezig om afweer tegen deze ruimterotsen te bedenken. Kleine projectielen, zo verwachten ze, kunnen met raketten stukgeschoten worden voordat ze in de dampkring komen. Grote kometen kunnen uit hun baan worden getrokken, bijvoorbeeld door een raket er tegenaan te schieten. Daar is NASA zelfs al mee bezig.

En dan is er nog een onafwendbare botsing: die van onze Melkweg op het naburige sterrenstelsel Andromeda. Dat duurt nog drie miljard jaar, en misschien merken we er wel helemaal niets van. De effecten van zo’n botsing zijn heel moeilijk in te schatten – en bovendien is er niets aan te doen.
↑ terug naar boven ↑

4. Het einde van de zon

Zelfs als we ons perfect indekken tegen alle dreigingen van buitenaf, en we niet de pech hebben om in een supernova-explosiegolf terecht te komen, zal het leven op aarde ooit eindigen. Dat gebeurt over ongeveer 5 miljard jaar, als de zon is opgebrand. Een ster die geen waterstof en helium meer heeft om aan fusie-energie te komen zal in intensiteit afnemen maar heel erg opzwellen. De zon zal naar schatting zo groot opgeblazen worden dat de aarde erdoor wordt verzwolgen.

Waarschijnlijk is het al voor die tijd onleefbaar geworden op aarde. We zijn voor ons voortbestaan afhankelijk van de energie die de zon uitstraalt. Fotosynthese zou bijvoorbeeld bij een afnemende zonne-intensiteit minder makkelijk plaats kunnen vinden, waardoor het lastig wordt om voedsel te produceren. Als we er tegen die tijd nog zijn, wordt het de hoogste tijd om ervandoor te gaan. Hopelijk in een interstellair sterrenschip dat we dan hebben ontwikkeld.
↑ terug naar boven ↑

http://www.youtube.com/watch?v=qm9_gpGF3Xw