Wat is ‘echte’ wetenschap?

Zoals je misschien weet, willen wij, de jonge, hippe Faces of Science, graag een ander beeld van de wetenschap naar buiten brengen. Het is een bekend gegeven dat kinderen die een wetenschapper moeten tekenen, standaard een man in een labjas weergeven. Een échte wetenschapper. Zo eentje die natuurkunde of wiskunde doet en allemaal moeilijke formules met een krijtje op het schoolbord schrijft, toen er nog krijtborden bestonden. Stephen Hawking was zo’n échte wetenschapper.

Toch moesten de meesten van ons eerst de film The Theory of Everything kijken om te begrijpen waarom Hawking zo’n belangrijke man was. En moest hoofdacteur van de film, Eddie Redmayne, een lief voorwoord schrijven voor het nieuwe boek. Dat heeft bovendien felroze letters op de kaft staan, ik neem aan om aantrekkelijker te zijn voor de ‘normale mens’. Echte wetenschappers gebruiken namelijk geen kleurtjes en geen mooie plaatjes. Of wel?

Legitieme vragen

Op diezelfde dag dat ik Hawkings boek kreeg, gebeurde er nog iets anders. De Faces waren in een discussie verwikkeld over de legitimiteit van de geesteswetenschappen, oftewel de studie van talen, cultuur, filosofie en literatuur in het algemeen. Legitimiteit wil zeggen dat iets officieel is goedgekeurd door personen die de politieke macht hebben, zoals bij ons de overheid. In mijn vak, klassieke talen, ben ik dagelijks bezig met legitimiteitskwesties. Literatuur moet namelijk altijd gelegitimeerd worden door een hogere instantie om openlijk beschikbaar te zijn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden bijvoorbeeld boeken geschreven door Joodse schrijvers verboden door Hitler en zijn regering. In de oudheid was dit niet anders: de Romeinse keizer Augustus besloot dat literatuur een stichtelijke functie moest hebben, een proto-christelijk idee eigenlijk. Liefdesgedichten mochten daarom niet te sexy of te stout zijn, iets wat sommige dichters duur kwam te staan…

Als legitieme geesteswetenschapper die zich dagelijks bezig houdt met wat wel en niet legitiem is, moest ik dus weer fronsen toen een van mijn collega’s suggereerde dat de geesteswetenschappen nog steeds gelegitimeerd moeten worden door een programma als Faces of Science. Hopelijk ben je niet over die lange zin gestruikeld. ‘Echte’ wetenschap is natuurlijk zo legitiem als maar kan. Maar toch moet je als je geschiedenis, klassieke talen, Engels, Nederlands, kunstgeschiedenis of filmstudies bestudeert steeds vragen over je legitimiteit beantwoorden. Vallen wij dan niet onder ‘echte’, legitieme wetenschap?

Een academisch Disneyland

Voordat ik een antwoord geef op die vraag, wil ik een ervaring delen die ik afgelopen december had. Ik vond het nogal confronterend. Nu moet je weten dat je in de praktijk op twee manieren naar de wetenschap kan kijken:

1) de universiteit is een ideale plek, waar academici naar hartelust kunnen nadenken en met elkaar Intelligente en Constructieve Conversaties over de wereld houden;
2) de universiteit moet een functie hebben binnen de maatschappij en academici moeten hun nut voor het grote publiek tot belangrijkste doel van hun werk maken.

Ik realiseerde mij dat nummer 1, hoe raar het misschien ook mag klinken, niet overal de realiteit is, door bezuinigingen en werkdruk. Maar soms ook juist wel, zo ontdekte ik op een steenkoude dag in december toen ik met bevroren vingertopjes over de campus van Princeton University wandelde. Het was alsof ik in de Winterefteling liep. Pittoreske gebouwen met torentjes en arcadebogen, een prachtige kerk, groene gazons en lieflijke laantjes, met daarachter een even Disneyachtig dorpje waar mensen naar je glimlachen en vragen of je de weg kunt vinden. Het toppunt was een soort Harry-Potter-bibliotheek in de Faculteit Geesteswetenschappen, een huiskamer waar nog net geen haardvuur brandde. Ik vond het geweldig!