Het leven zit vol onverwachte wendingen, maar van één ding zijn we zeker: morgen komt de zon weer op. Althans, zolang de aarde rondjes om haar as blijft draaien. Een van onze lezers vroeg zich af: wat als ze daarmee stopt? Wat zou er dan gebeuren?
Stopt de aarde met draaien, dan leidt dat waarschijnlijk tot de ondergang van al het leven. Het rondtollen van de aarde heeft namelijk invloed op allerlei zaken, van de vorm van onze planeet tot het aardmagnetisch veld, en van de lengte van de dagen tot de temperatuur.
Nachten van een halfjaar
Laten we beginnen met het meest voor de hand liggende gevolg van een aarde die niet meer om zijn as draait: onze dagen zijn geteld. Letterlijk. Doordat de planeet tolt, staat elke plek op aarde de helft van de tijd naar de zon toe en de helft van de tijd van de zon af. Daardoor is het elke 24 uur dag en nacht.
De aarde beweegt bovendien in een baan om de zon. Elk jaar maakt ze één rondje. Dus ook als de planeet niet meer om haar as draait, bestaat er nog wel zoiets als een dag-en-nachtritme. Maar dag en nacht zullen dan elk een halfjaar duren.
Instortende voedselketen
De gevolgen daarvan zijn enorm. “Planten gaan aan de donkere kant dood door gebrek aan licht”, zegt ecoloog Kamiel Spoelstra van het Nederlands Instituut voor Ecologie. “Aan de lichte kant doen ze het ook niet goed, doordat planten duisternis nodig hebben om bepaalde processen te laten verlopen. Een plant die 24 uur licht krijgt, groeit slechter dan een plant die een deel van die 24 uur in het donker staat.”
De lange dagen en nachten hebben ook hun weerslag op dieren. “Dieren die ’s nachts actief zijn, zullen op de verlichte kant snel het loodje leggen. Ze durven zich niet in het licht te wagen. Doen ze dat toch, dan worden ze gezien en opgegeten door roofdieren. Omgekeerd is het zo dat dieren die overdag actief zijn niet overleven op de donkere kant”, zegt Spoelstra.
Als soorten niet vrij kunnen bewegen, kunnen ze geen voedsel verzamelen en zich ook niet voortplanten. De voedselketen stort in. Complete ecosystemen worden van de kaart geveegd.
Wereldwijde aardbevingen
Niet alleen het leven op aarde, ook de aarde zélf staat een metamorfose te wachten. “De zwaartekracht verandert”, legt aardwetenschapper Rob Govers van de Universiteit Utrecht uit. “Stel je voor dat je op de evenaar staat. Dan trekt de zwaartekracht je naar beneden. Maar doordat de aarde draait, is er ook een tweede kracht: de centrifugaalkracht. Dat is de kracht die je ook wel van de zweefmolen op de kermis kent: hij zwiept je naar buiten, van de aarde weg. Als we het over de zwaartekracht hebben, bedoelen we eigenlijk de optelsom van die twee krachten: de sterke inwaartse kracht, minus de kleinere ‘zwiepkracht’ naar buiten. Stopt de aarde met draaien, dan verandert de naar binnen gerichte kracht niet, maar verdwijnt de naar buiten gerichte kracht. Daardoor neemt de ‘zwaartekracht’ toe.”
Het verschil is klein – in de orde van een procent – maar de gevolgen zijn groot. Vooral op de evenaar is het effect te merken. Het ‘rondje’ dat de aarde bij polen draait, is immers veel kleiner dan de ronde die ze bij de evenaar maakt. De huidige aarde is daardoor niet perfect rond, maar wat uitgerekt bij de evenaar en afgeplat bij de polen. Als de centrifugaalkracht wegvalt, zal de aardkorst zich langzaamaan gaan herschikken naar een bol. “Dat zorgt voor serieuze krachten op onze aardkorst. De spanningen die ontstaan, kunnen grote consequenties hebben, zoals wereldwijde aardbevingen”, voorspelt Govers.
Massale kanker
Toch is een vervorming van de aardkorst niet het ergste wat ons te wachten staat, denkt Govers. “Het aardmagneetveld verdwijnt, want dat bestaat doordat de aarde draait. Zonder magneetveld zijn we niet langer beschermd tegen schadelijke straling van de zon.”
De zon bombardeert de aarde constant met geladen deeltjes. Gewoonlijk fungeert het magneetveld als een soort schild dat de deeltjes om de aarde heen leidt, de ruimte in. Zonder magneetveld krijgen we al die deeltjes wél op ons dak. Met als gevolg? “Massale kanker”, zegt Govers. “Binnen korte tijd zijn we allemaal dood.”
Gebakken of ingevroren
En dan hebben we de temperatuur nog buiten beschouwing gelaten. De helft van het jaar bakt één aardzijde in het zonlicht. De andere kant doorstaat zes maanden lang een kille nacht. Hóé heet het precies wordt aan de dagkant, is lastig te voorspellen. Maar dát het daar heet wordt, staat buiten kijf. “De klimaatveranderingen zijn ongekend”, zegt Govers. Ook Spoelstra ziet het niet rooskleurig in: “Organismen worden aan de ene kant gebakken en aan de andere kant ingevroren.”
Het is dus te hopen dat de aarde nog even rondtolt. Gelukkig kunnen we daar ook wel op rekenen. Het enige wat de aardrotatie drastisch kan veranderen, is een botsing met een enorm object uit de ruimte. En dat vergt een knal die veel groter is dan die van de meteoriet die de dinosauriërs de das omdeed. Daar is bijvoorbeeld een botsing voor nodig tussen de aarde en een planeet met een vergelijkbare grootte.
Maar zo’n knal zou niet alleen de aarde stoppen, hij zou ook de hele aardkorst doen smelten. Je mag dus wel stellen dat als de aarde stopt met draaien, dat niet eens onze grootste zorg is. “De óórzaak daarvan is onze grootste zorg”, zegt Govers beslist.
