Wat dragen handbewegingen bij aan taalbegrip?

Iconische gebaren & ruizige spraak

Tijdens mijn promotie onderzoek ik hoe gebaren in taal worden ondersteund door onze hersenen. Eerder onderzoek liet zien dat wanneer iemand gebaren gebruikt die symbool staan voor wat er gezegd wordt (‘iconische gebaren’, zoals het drinkgebaar voor “biertje”), taal makkelijker te begrijpen is. Wanneer je bijvoorbeeld in een drukke bar met luide muziek staat en wil vragen of je vriend(in) een biertje wil, werkt het heel verduidelijkend om een drink-gebaar te maken om deze boodschap over te brengen. Dit is een voorbeeld van zo’n iconisch gebaar: ondanks de harde muziek waardoor jullie elkaar niet verstaan, heeft je vriend(in) toch begrepen wat je wilde zeggen. Precies dit verduidelijkende effect van een gebaar onderzoek ik in dit project. Hoe koppelen we zo’n gebaar nu aan een woord? En hoe doen onze hersenen dat?

Netwerken in het brein

Om te onderzoeken hoe onze hersenen gebaren filteren en laten bijdragen aan taalbegrip, kijk ik naar synchronisatie van hersenactiviteit. Wanneer iemand bijvoorbeeld op de bank zit te relaxen, kan er spontane synchronizatie in de hersenen optreden: hersencellen vuren dan tegelijkertijd (synchroon) in een traag ritme. Hierdoor ontstaan er ritmische golven die wij aan de buitenkant van iemands hoofd meten. Deze golven meten we met electroden (EEG) of zien we door middel van een apparaat dat gevoelig is voor magnetische velden (MEG). De synchronizatie tussen hersengebieden vertelt ons dan weer welke hersengebieden met elkaar communiceren of samenwerken, en binnen welke tijdsspanne ze dit doen.


Zeg het met handbewegingen!

Dagelijks bevinden we ons haast constant in rumoerige situaties zoals in de situatieschets hierboven. Je hoeft daarvoor niet in een cafe te staan met harde muziek. Een lawaaiige situatie kan zich al voor doen terwijl je in de trein naar huis zit, of wanneer je met vrienden? aan het winkelen bent, hoewel daar de ruis natuurlijk een stuk minder is dan in een cafe. In al deze situaties helpen handbewegingen wellicht om je boodschap over te brengen. We zijn daarom ook nieuwsgierig of de communicatie en samenwerking tussen hersengebieden verschilt per situatie waarin gebaren en taal samen gebruikt worden. Helpt het bijvoorbeeld voor mensen die Nederlands als tweede taal leren ook om gebaren te gebruiken wanneer spraak ruizig is? Dat onderzoek ik nu.

Meer weten?
De komende tijd hou ik je op de hoogte over de onderzoeken die deze vragen hopelijk beantwoorden. Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer over dit soort handbewegingen te weten komen? Lees hier over wat een handbeweging communicatief maakt en hier over welke handbewegingen je absoluut moet vermijden tijdens je vakantie naar Midden-Amerika!