Iedereen in Nederland gaat plantaardig eten. Grond wordt niet meer gebruikt om vee op te houden. Hoe zou ons land er dan uitzien? NEMO Kennislink buigt zich komende maanden over dit gedachte-experiment.
‘Vijftien miljoen mensen, op dat hele kleine stukje aarde…’ De artiesten Fluitsma en Van Tuin zongen het in 1996. Inmiddels zitten we op 17,5 miljoen inwoners. Dat zijn heel veel mensen, maar het aantal valt in het niet bij het aantal dieren dat in dit kleine landje woont. Ruim 115 miljoen landbouwdieren nemen bijna de helft van de Nederlandse grond in beslag. Het gaat om 21.000 vierkante kilometer die momenteel bestemd is voor de veehouderij, een oppervlakte ter grootte van pak hem beet de provincies Limburg, Zeeland, Noord-Brabant, Noord-Holland, Groningen, Zuid-Holland en het IJsselmeer bij elkaar.
Maak je nu eens een voorstelling van de volgende – voorlopig volstrekt onrealistische – situatie. Het is in Nederland verboden om grond te gebruiken voor de productie van veevoer, vlees of zuivel. In de supermarkten en horeca is geen vlees of zuivel meer te bekennen, niemand eet nog dierlijke producten. Hoe zou ons land er dan uitzien? Het is een puur hypothetische vraag, maar wel een relevante. De keuzes die we maken met betrekking tot ons voedsel hebben niet alleen grote invloed op onze gezondheid, maar ook op de staat van de natuur en het klimaat.
Stel nou dat de voedselkeuze al is gemaakt: iedereen eet plantaardig. Wat zou er veranderen in een veganistisch etend Nederland? In de serie artikelen ‘Heel Nederland vegan’ gaan we die denkoefening de komende maanden uitwerken.
Zou het woningtekort oplossen als we minder grond nodig hebben voor de landbouw?
PxHere via CC0Grond anders gebruiken
Voor onze serie lieten we ons inspireren door het project Nederland Veganland van landschapsarchitect Berno Strootman en hoogleraar Environmental Sustainability Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden, waarin zij een toekomst verkennen met als uitgangspunt dat we allemaal plantaardig gaan eten. Kijk je alleen naar landbouwgrond, dan is maar liefst 71,9 procent van het oppervlak bestemd voor de veehouderij, als weidegrond en voor het verbouwen van groenvoedergewassen als snijmais. De overige dertig procent is bestemd voor akkerbouw en tuinbouw voor menselijke consumptie. Wat als al die grond uit de veehouderij zou vrijkomen?
“We hebben nogal wat te doen als land: klimaatadaptatie, woningbouw, de biodiversiteit, de stikstofproblematiek en de energietransitie”, licht Strootman toe. “Plantaardig eten kan een interessante koers zijn om allerlei opgaven waar we in Nederland voor staan te helpen oplossen. Grond die je niet langer gebruikt voor veehouderij kun je op andere manieren inzetten. Wat zou dat kunnen opleveren? Daar gaan we ons in verdiepen. Daarnaast kijken we in hoeverre een veganistisch Nederland een bijdrage kan leveren aan klimaatrechtvaardigheid, een belangrijk thema van deze tijd. In ons land komen de lasten van de klimaatverandering vaak onevenredig groot terecht bij mensen met lage inkomens. Zou dat veranderen als Nederland vegan wordt?”
Het plan van aanpak? Data-analyses, kaartstudies, brainstormen met elkaar en met andere deskundigen, schetsen, rekenen en visualisaties maken, om tegen het einde van dit jaar de inzichten te kunnen presenteren. “Wij vermoeden dat Nederland een betere versie van zichzelf wordt als iedereen plantaardig eet. We gaan verkennen of dat werkelijk zo is.” Met hun onderzoek willen Strootman en Erisman inzicht geven in de consequenties van een veganistisch etend Nederland, zodat we als maatschappij het debat rond ruimte en klimaat beter kunnen voeren. “We gaan geen uitvoeringsgericht plan tekenen. Het gaat ons echt om verkenning van de ‘wat als’-vraag”, aldus Strootman.
Waarom we dit doen
De ontwerpers en onderzoekers richten hun pijlen vooral op veranderingen in grondgebruik en het landschap die met grootschalig veganisme gepaard gaan. NEMO Kennislink gaat haar eigen weg en trekt het thema breder. We duiken ook in de gevolgen van plantaardig eten voor bijvoorbeeld de volksgezondheid, of voor het risico op ziektes die van dier op mens overspringen (zoönosen). Of neem de Noordzee. Wat zou er gebeuren met de biodiversiteit als er geen visserij meer is?
Geen zorgen, dit thema is geen propaganda voor een plant-based leefstijl. Het is niet onze bedoeling om jou, onze lezer, ertoe aan te zetten direct alle dierlijke producten te schrappen. We maken deze serie ook niet omdat we denken dat het haalbaar of wenselijk is dat iedereen alleen nog maar plantaardig eet. Het gaat om de denkoefening, om een beeld te vormen van hoe Nederland eruit kan zien als we onze huidige manier van eten omgooien. Omdat het onze blik verbreedt en ons op een andere manier laat kijken naar het heden en de toekomst.
Ook goed om te weten: in onze verdiepende artikelen, interviews en reportages gaan we ervan uit dat iedereen al plant-based eet. We gaan het dus niet hebben over hoe moeilijk het is om je gedrag te veranderen, of wat er moet gebeuren met de jaarlijkse buurtbarbecue als er geen hamburgers meer in de supermarkt liggen. Het gaat om het grotere plaatje: de inrichting en gezondheid van ons land. Wat gebeurt er als heel Nederland vegan wordt? Ontdek het samen met ons.
