Warme eieren zijn zwart

Eieren komen voor in verschillende kleuren en maten. Dit is geen willekeurige kunstuiting van de natuur, maar is belangrijk voor het overleven van het vogelembryo. Eieren worden namelijk blootgesteld aan allerlei gevaren, zoals roofdieren en UV-straling in zonlicht. Bovendien zijn ze erg gevoelig voor temperatuur: een ei komt alleen uit als het precies warm genoeg is. De kleur van de eierschaal heeft invloed op al deze dingen. Maar wat is nu het belangrijkst?

Temperatuur geeft doorslag

De kleur van een ei kan op verschillende manieren invloed hebben op de overlevingskansen van het vogelembryo. Een lichte eierschaal bijvoorbeeld reflecteert meer zonlicht dan een donkere en is daarom handig in warmere gebieden. Een nadeel is wel dat roofdieren een licht ei van grondbroedende vogels sneller opmerken in een donkere omgeving zoals een bos. Bruine eieren kunnen daar beter verborgen blijven voor hongerige vijanden, maar warmen te snel op als ze in de zon liggen. Eierkleur staat dus onder selectiedruk van verschillende omgevingsfactoren.

Hoe warm of koud een gebied is, geeft ook niet altijd een goede voorspelling van de eierkleur. “Kijk maar naar de pinguïn: deze leeft in een extreem koud gebied, maar legt eieren die hartstikke wit zijn. Temperatuur is blijkbaar een soort onderliggende factor in de verdeling van eierkleur over de wereld, maar er zullen veel uitzonderingen zijn”, zegt Van Maanen. “Het mysterie van eierkleur is dus nog lang niet opgelost.”

Wereldwijde verschillen

De relatie tussen warmte en eierkleur bleek niet overal ter wereld even sterk. Vooral in koude gebieden zijn eieren donkerder en minder doorzichtig als de gemiddelde temperatuur lager ligt. Tijdens de evolutie is dus vooral de kou in deze gebieden bepalend geweest voor de eierkleur. In gebieden rondom de evenaar varieert de eierkleur meer. Waarschijnlijk is deze veranderd onder invloed van de selectiedruk van meerdere andere factoren zoals de bescherming tegen zonlicht en tegen schadelijke micro-organismen.

Biologen laten met dit onderzoek zien dat het klimaat invloed heeft op eierkleur. Met de klimaatverandering in het achterhoofd is het belangrijk dit soort verbanden te begrijpen. “We zien nu al dat de opwarming van de aarde veel consequenties heeft voor vogels. Sommige soorten trekken bijvoorbeeld al niet meer omdat we steeds mildere winters hebben en broeden gewoon in Nederland”, zegt Van Maanen.

Betekent dit nu dat er soorten in koude gebieden gaan verdwijnen omdat hun eieren te donker zijn in het nieuwe, warmere klimaat? Nee, denkt Van Maanen: “De eierkleur is waarschijnlijk een beperkt aspect in dit verhaal. Vogels kunnen hun eierkleur heel snel aanpassen. Bij koekoekseieren bijvoorbeeld hebben onderzoekers in tien jaar tijd al grote verschillen gevonden.” De evolutie van eierkleur zal de klimaatverandering dus waarschijnlijk voor zijn.

Waarom eieren de kleur hebben die ze hebben, fascineert biologen al jaren. Temperatuur blijkt een belangrijk stukje van de puzzel, maar is zeker niet de enige verklarende factor. Onderzoek blijft nodig om het mysterie uiteindelijk te doorgronden. Eierfan Van Maanen vindt dit stiekem niet erg: “Zo kunnen we ons blijven verwonderen.”