Waarom nu al praten over synthetische biologie?

Synthetische biologie is een relatief jong vakgebied. Het onderzoek vindt plaats achter gesloten laboratoriumdeuren. Toepassingen hoeven we voorlopig nog niet te verwachten. Waarom moeten we nu dan toch al discussiëren over de mogelijkheden en valkuilen van synthetische biologie?

9 januari 2015

Planttumor veroorzaakt door infectie met een bacterie.
Wikimedia Commons

Even terug naar de mijlpalen in de ontwikkeling van de genetische modificatie in de jaren zeventig en tachtig. In 1974 bleek de galbacterie Agrobacterium tumefaciens een stukje DNA over te dragen naar zijn gastheer, een plant. In reactie op die overdracht begint de plant met de aanmaak van gallen op de wortels. In 1983 slaagden wetenschappers erin om gewenste genen in te brengen bij de bacterie en die zo de plant binnen te smokkelen. Genetische modificatie was geboren.

Hoewel van deze nieuwe techniek veel toepassingen verwacht konden worden, bleef een maatschappelijke dialoog uit. Pas in de jaren negentig, toen de eerste transgene planten en dieren ten tonele verschenen, kwamen de reacties los. Het resultaat was een ‘loopgravendiscussie’ tussen voor- en tegenstanders waarin niemand naar elkaar luisterde en iedereen bij zijn eigen standpunt bleef.

Eerste aanzet

Om deze situatie bij toepassingen van synthetische biologie te voorkomen, is het goed hier nu al over na te denken. De ontwikkelingen in het vakgebied gaan razendsnel. Wat kunnen we straks met synthetische biologie? Wat willen we wel en wat willen we niet? Welke plaats mag synthetische biologie innemen in onze samenleving?

Om een eerste aanzet te geven tot deze dialoog doet Kennislink mee aan het Europese onderzoeksproject Synenergene, dat gericht is op het initiëren van een discussie over synthetische biologie tussen het algemeen publiek, wetenschappers, het onderwijs, de industrie en de overheid. De komende tijd kan iedereen op de website meepraten over toekomstscenario’s zoals lichtgevende bomen langs het fietspad, het aanpassen van je DNA om langer te kunnen leven of het gebruik van aangepaste bacteriën in je lichaam.

Ook andere Synenergene partners proberen, op hun eigen manier, een open dialoog tussen wetenschappers, bedrijven en het algemeen publiek te creëren. Bijvoorbeeld door mensen te leren hoe zij zelf naar synthetische biologie kijken (en waarom), hoe anderen naar synthetische biologie kijken (en waarom) en welke verschillen daartussen zitten. Kennislink vroeg een aantal partners waarom zij het belangrijk vinden de discussie nu al te voeren:

Grote consequenties

Liesbeth de Bakker, docent wetenschapscommunicatie aan het Freudenthal Instituut: “Synthetische biologie is een typisch socio scientific issue. Het roept heel veel vragen op en kan grote consequenties hebben voor ontwikkelingen in de maatschappij. Het is een onderzoeksgebied dat nog in de kinderschoenen staat. Het verleden heeft uitgewezen dat het goed is om in een vroeg stadium van technologische ontwikkeling de maatschappij te betrekken bij de ontwikkeling, besluitvorming en regelgeving. En om echt input te krijgen van het publiek, en daar ook iets mee te doen en van te leren, is een dialoog essentieel.”

Stap in proces

Marjoleine van der Meij en Frank Kupper, wetenschapscommunicatie Athena Instituut, VU Amsterdam: “Het is een klassiek dilemma wanneer je deze dialoog moet voeren. Ben je te vroeg, dan is er teveel onduidelijkheid. Ben je te laat, dan is er geen ruimte meer om bij te sturen. Wij geloven dat je daarom gedurende de ontwikkeling stapsgewijs die dialoog al moet voeren.”

“Het voeren van dialogen voor wederzijdse begripsvorming is een stap in een proces dat uiteindelijk gaat om het volgende: iedere burger heeft de verantwoordelijkheid om mee te praten over welke plek synthetische biologie mag krijgen in onze samenleving. Juist nu het vakgebied nog in ontwikkeling is. Op deze manier wil de onderzoekswereld in dit vakgebied te werk gaan. De Europese overheid wenst overigens ook dat dit vakgebied op een dergelijke ‘responsieve manier’ handelt.”

“Met deze aanpak kunnen problemen in de toekomst worden voorkomen, bijvoorbeeld dat groepen gaan polariseren doordat het vakgebied een plek inneemt in onze samenleving die door slechts een heel kleine groep mensen wordt gedragen. Denk aan genetische modificatie.”