Waarom je van rustig ademen relaxed wordt

Als je een belangrijke speech of presentatie moet geven, kan je van tevoren flink zenuwachtig zijn. Haal een paar keer rustig en diep adem, en de spanning lijkt alweer weg te ebben. Ook yoga-instructeurs gebruiken ademtechniek om een over-alerte geest tot bedaren te brengen. Artsen adviseren rustig ademhalen zelfs om paniekaanvallen en stress-stoornissen te onderdrukken.

Mensen weten al eeuwenlang dat je door rustig te ademen weer kalm wordt. De grote vraag is: wat gebeurt er in het brein? Een nieuwe studie met muizen, gepubliceerd in Science, onthult nu de mogelijke neurale basis. Biochemicus Mark Krasnow en zijn collega’s van de Stanford University School of Medicine ontdekten een groep zenuwcellen die de schakel vormt tussen ademhaling en ontspanning, aandacht, opwinding en angst.

Pacemaker voor ademhaling

De betreffende zenuwcellen liggen diep in de hersenstam, in een gebiedje genaamd het preBötzinger complex. Krasnow noemt deze structuur ook wel de ‘pacemaker voor ademhaling’. Dit ademhalingscentrum krijgt signalen binnen uit andere hersendelen, bijvoorbeeld uit hersenstructuren die de hoeveelheid CO₂ en zuurstof waarnemen. Op basis van die signalen past het centrum continu het ritme van inademing aan. Ademen gebeurt dus voor een groot deel onbewust – als je slaapt gaat het gewoon door. Maar met gedrag en gedachten kunnen we de ademhaling natuurlijk wel zelf beïnvloeden. Als je een halve minuut je adem wil inhouden, kan dat.

Het ademhalingscentrum heeft een ingewikkelde taak: je kunt naast snel of langzaam ademen ook zuchten, onregelmatig ademen, naar lucht happen en gapen. Het centrum bestaat dan ook uit verschillende clusters zenuwcellen met elk een eigen rol. Er is bijvoorbeeld een groepje dat het ademhalingsritme stuurt. Een ander groepje regelt zuchten, bleek uit eerder onderzoek van co-auteur van de studie Jack Feldman.

Stilzitten

De onderzoeksgroep heeft aan de hand van moleculaire make-up weer een nieuwe groep zenuwcellen van het ademhalingscentrum ontdekt, eentje die kalmte en alertheid regelt. Dit cluster van cellen blijkt zich uit te strekken naar het ‘alertheidscentrum’ een stukje verderop in de hersenstam. Zenuwcellen in het alertheidscentrum strekken zich weer uit door de hele hersenen (zie afbeelding) om alertheid aan te drijven, bijvoorbeeld om ons wakker te maken, onze aandacht vast te houden of zelfs om angst uit te lokken.