Waarom is de vrouwenneus zo scherp?

‘Hee, ruik jij dat ook?” “Nee, wat dan?” “Ja, een rooklucht ofzo.” Het is een feit: de vrouwenneus is gevoeliger dan de mannelijke. Vrouwen detecteren een geur sneller en kunnen deze vaak ook beter benoemen. Of het nou gaat om de rookgeur van een brand die kilometers verderop woedt, een vochtige schimmelgeur die in het trapgat van je huis hangt, of om de constatering dat iemand pindakaas heeft gegeten. Ook in dierenstudies is het aangetoond: de vrouwtjesneus is gewoon beter. Maar waarom? Dat is nog altijd een raadsel. Het ligt niet aan de geurwaarneming zelf: mannen hebben net zo veel geurreceptoren in hun neus als vrouwen. De neuszenuw geeft zijn informatie door aan de hersenen: dan moet het sekseverschil daar zitten. Maar waar precies?

Om hier achter te komen laten onderzoekers hun proefpersonen vaak allerlei geuren of luchtjes ruiken in de fMRI-scanner, en meten ze de hiermee gepaard gaande hersenactiviteit. Maar op deze proefopzet is wel wat af te dingen. Omdat het proefje vaak meerdere keren moet worden herhaald, raken mensen gewend – gehabitueerd – aan een geur: hun reukreceptoren reageren er minder sterk op. Wat zegt een hersenscan dan nog? Die habituatie gebeurt je in het echte leven ook constant. Stel dat je een stinkende kamer binnenkomt, dan dat ruik je dat in het begin wel, maar na vijf minuten niet meer. En als je tien parfums bij de Douglas hebt geprobeerd, weet je van de elfde niet meer of je deze nou lekker of vies vindt. Ook zijn hersenscans niet echt nauwkeurig: je weet nooit precies waar de hersenactivatie vandaan komt.

Misschien vertelt het aantal cellen dat reuk verwerkt ons meer over de aard van dit sekseverschil dan alleen de activiteit van deze geurgebieden, veronderstelde neurobioloog Roberto Lent en zijn collega’s van de Universiteit van Sao Paulo en Rio de Janeiro. Dat aantal cellen is nog nooit geteld, want daarvoor moet je hersenweefsel afnemen, en dat kan alleen postmortem – met dood weefsel. Hiervoor ben je dus afhankelijk van mensen die hun lichaam na hun dood ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap. Lent had geluk: hij mocht weefsel gebruiken van achttien gezonde mensen (elf vrouwen en zeven mannen) die hun hersenen hadden gedoneerd aan de Universiteit van Sao Paulo. Eigenlijk zijn dit lang niet genoeg proefpersonen voor een betrouwbaar resultaat. Maar goed, je moet roeien met de riemen die je hebt, het kon niet anders. Hij publiceerde de opmerkelijke resultaten op 5 november in het vaktijdschrift PLOS ONE.

Anderhalf keer zo veel cellen

De overleden mensen waren 55 tot 94 jaar en hadden geen neurologische aandoeningen, zoals Alzheimer en Parkinson. Dat is van belang, want een van de eerste symptomen van Parkinson is bijvoorbeeld reukverlies. Ook had hun beroep niets te maken met geur. Ze waren dus geen kok, wijnproever of parfumverkoper. Acht tot achttien uur na hun overlijden haalden de onderzoekers de hersenen uit de schedel, verwijderden de hersenvliezen en isoleerden precies dát hersengebied dat direct input krijgt van geurreceptoren in de neus: de bulbus olfactorius. Als je achter de sekseverschillen in het brein wilt komen, zo redeneerde Lent, moet je beginnen bij het ‘station’ waar geur de hersenen binnenkomt.