Tranen zijn er vooral om je ogen vochtig en schoon te houden. Een stofje of vliegje dat je dwarszit, spoelen ze automatisch weg. Heel handig allemaal, maar er zijn ook emotionele tranen. Een van onze lezers vroeg zich af wat daar dan het nut van is.
Emotionele tranen zijn een stille roep om hulp. Baby’s komen heel kwetsbaar en hulpeloos ter wereld, en blijven relatief lang afhankelijk van hun verzorgers. Ze zijn daarom ooit geprogrammeerd om het meteen op een brullen te zetten als ze eten, warmte of een knuffel nodig hebben. Konden ze eenmaal naar hun moeder kruipen, dan waren alleen tranen genoeg om te laten zien dat ze hulp nodig hadden. Heel handig, want zo trokken ze niet de aandacht van roofdieren.
Maar waarom huilen volwassenen dan? Onderzoekers denken dat we met dit soort tranen aan elkaar laten zien dat er iets aan de hand is. Ze zijn net als bij baby’s een teken dat we hulp of aandacht nodig hebben. In de oertijd vergrootte dat onze overlevingskansen. En ook tegenwoordig plukken we daar nog de vruchten van. Tranen roepen empathische gevoelens op bij anderen. Daarnaast zien we mensen die af en toe een traantje wegpinken als warmer, betrouwbaarder en aardiger. Zo zijn tranen goed voor onze onderlinge verbondenheid.
Andere tranen
Emotionele tranen zijn maar een van de drie soorten tranen die wij mensen kennen. Een andere soort vormen de basale tranen. Om een vochtig laagje op je ogen te leggen, geven traankliertjes in je oogleden mini-beetjes van deze tranen af. Elke keer dat je met je ogen knippert, worden die netjes over je oogbol verdeeld. Zo drogen je ogen niet uit.
Dan zijn er de reflextranen. Wanneer je iets in je oog krijgt, zoals een vliegje of zandkorreltje, zorgen de grote traanklieren boven de buitenste ooghoeken er automatisch voor dat een grote hoeveelheid tranen wordt aangemaakt om de viezigheid uit je ogen te spoelen. Reflextranen hebben dus een beschermende functie.
Machteloos gevoel
En dan zijn er dus die emotionele tranen. Die wellen op als je je erg pijn hebt gedaan of emotioneel bent. Op zo’n moment gaat er van je emotionele brein een signaal naar je grote traanklieren dat ervoor zorgt dat de tranen in je ogen schieten.
Dat gebeurt niet alleen bij verdriet, zoals veel mensen denken, maar ook als je een machteloos of hulpeloos gevoel hebt. Dat machteloze gevoel kan samengaan met angst of woede, zoals tijdens een ruzie met je partner, maar ook met vreugde of geluk. Je voelt je dan overweldigd door iets moois, zoals prachtige muziek, iemand weerzien na lange tijd of de geboorte van een kind.
Huilen lucht op?
Vroeger dachten we dat een potje janken goed voor ons was doordat het lekker oplucht, maar dat is lang niet altijd zo. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de mensen zich beter voelt na een huilbui. 40 procent voelt geen verschil en 10 procent voelt zich zelfs slechter.
“Het zijn vooral mensen die goed in hun vel zitten die zeggen dat ze na een flinke huilbui een gevoel van opluchting hebben”, zegt Ad Vingerhoets, emeritus-hoogleraar emoties en welbevinden aan Tilburg University. “Mensen die depressief zijn of een burn-out hebben, huilen misschien wel meer, én hebben een beter gevoel juist hard nodig. Maar die geven zelden of nooit aan dat ze zich na het huilen beter voelen.” De belangrijkste voorspeller voor het effect van een huilbui is of je fijne mensen om je heen hebt die begripvol en troostend reageren. Daar ga je je pas echt beter door voelen.
Vijf keer zo vaak
En ja, het is waar: vrouwen huilen meer dan mannen. Uit onderzoek van Vingerhoets blijkt dat vrouwen tussen de dertig tot zestig keer per jaar huilen. Dat is vijf keer zo vaak als mannen. Ook duren vrouwelijke huilbuien langer dan mannelijke; zo’n zes minuten ten opzichte van twee tot drie minuten.
Dat heeft verschillende oorzaken, waaronder biologische. “Het mannelijke hormoon testosteron verhoogt de huildrempel”, zegt Vingerhoets. “Vandaar ook dat oudere mannen weer wat makkelijker huilen. Hun testosteronniveau loopt langzaam terug.”
Daarnaast spelen sociale factoren een rol. Zo hebben jongens en mannen geleerd om stoer te zijn en dus geen tranen te laten zien. Wat ook veel uitmaakt, is dat vrouwen simpelweg vaker terechtkomen in emotionele situaties, zoals tijdens zorgtaken thuis of op het werk. Uit cijfers van het CBS blijkt bijvoorbeeld dat zo’n 80 procent van de mensen met een zorg- of welzijnsberoep vrouw is.
Frustrerende situaties
“Vrouwen reageren daarnaast vaker met machteloosheid op teleurstellende of frustrerende dagelijkse situaties, zoals een gecrashte telefoon of autopech”, zegt Vingerhoets. “Mannen gaan dan eerder vloeken.”
Dat heeft vooral te maken met verschillen in aanleg tussen de seksen. Als je kijkt naar situaties waarin mensen zich machteloos voelen door een groot verlies, zoals een overlijden, liefdesverdriet of heimwee, zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen een stuk kleiner.
Voor zowel mannen als vrouwen geldt: af en toe huilen is geen teken van zwakte. We zien iemand die weleens een traantje laat als sociaal en empathisch – en zulke mensen hebben we in het algemeen juist graag in onze vriendenkring.
