Meestal zit ik met mijn neus in de boeken voor mijn onderzoek naar intersectionele discriminatie. Maar laatst mocht ik naar een academische conferentie in Finland. En dat is bijzonder handig en ik vertel je waarom!
In november 2023 nam ik deel aan een driedaagse academische conferentie ‘Europes in Margins’ aan de Universiteit van Helsinki in Finland. Hier vertelde ik hoe anti-discriminatiewetgeving van de Europese Unie (EU) het erkennen van racisme bemoeilijkt. Hoe gaat het eraan toe op een academische conferentie?
Bij juridisch onderzoek zijn je dagen meestal gevuld met rechtszaken analyseren, boeken en artikelen lezen, en je proefschrift schrijven. Zo zien mijn dagen er meestal uit aangezien ik onderzoek doe naar hoe het Hof van Justitie van de EU intersectionele discriminatie in haar anti-discriminatierechtspraak kan erkennen.
Intersectionele discriminatie beschrijft de situatie waarbij mensen op basis van twee of meerdere discriminatiegronden tegelijkertijd gediscrimineerd worden. Bijvoorbeeld: wanneer een zwarte vrouw discriminatie ervaart op de arbeidsmarkt, dan kan die discriminatie plaats vinden op basis van het feit dat ze zowel zwart als vrouw is. Die twee gronden (zowel gender als ras) dragen dan dus bij aan haar discriminatie.
Gezien de vele uren die ik doorbreng achter boeken en mijn computer is het ook fijn om af en toe mijn onderzoek te presenteren op een academische conferentie. Dit is een gelegenheid om mijn bevindingen met andere mensen te delen, feedback te krijgen, en ook te leren van het onderzoek van anderen. Ik vertel je alles over de drie dagen conferentie!
14 november: reizen naar Helsinki, Finland
De ‘Europes in Margins’ conferentie werd georganiseerd door het Centre of Excellence in Law, Identity and the European Narratives aan de Universiteit van Helsinki. De conferentie focuste op inzichten met betrekking tot mensen die op verschillende manieren in het dagelijks leven worden uitgesloten.
De conferentie begon op 15 november om 9u30. Ik reisde dus op 14 november om op tijd bij het begin van de conferentie te zijn. Tijdens de twee en een half uur durende vlucht las ik artikelen die te maken hebben met het onderwerp van mijn paper en presentatie, en vulde ik mijn paper daarmee aan.
Toen ik aankwam op de luchthaven van Helsinki, reisde ik meteen door naar het centrum van de stad met de trein. Mijn accommodatie lag in het centrum van Helsinki, dichtbij de conferentieplek. Ik liet mijn koffer achter in mijn accomodatie en ging even wandelen in Helsinki. Academische conferenties zijn niet alleen momenten om kennis te maken met andere onderzoekers, ze zijn vaak ook in interessante steden. Ik was nog nooit in Helsinki (en Finland in het algemeen) geweest, dus dit was het ultieme moment om de stad te bezoeken. Zo bezocht ik de kathedraal en de oude markthal van Helsinki (Gamla saluhallen). Ook bezocht ik de indrukwekkende Nationale Bibliotheek van Finland.
Voorbereiding voor mijn presentatie.
Nozizwe Dube voor NEMO Kennislink15 november: dag 1 van de conferentie
Dag 1 begon met een lezing van Professor Denise Ferreira Da Silva, professor aan de Institute for Gender, Race, Sexuality, and Social Justice aan de University of British Columbia in Canada. Haar lezing ging over de mechanismen achter raciale ongelijkheid in de samenleving en hoe het recht hiermee omgaat.
Meteen daarna startten de presentaties van de andere onderzoekers. De presentaties gingen over uitgebreide thema’s, zoals hoe minderheden trachten om het narratief over koloniaal erfgoed in Brussel te bepalen en hoe mensen met een Noord-Afrikaanse achtergrond hun identiteit vormgeven in Parijs. Na iedere drie presentaties mochten de andere aanwezigen vragen stellen.
Om 18.00 uur was de eerste dag afgelopen, waarna we met zijn allen gingen eten. Dit is natuurlijk ook een ideaal moment om de andere aanwezigen beter te leren kennen. Soms is het ook spannend, omdat je dan andere onderzoekers kan ontmoeten die belangrijk zijn voor jouw eigen onderzoek.
16 november: dag 2 van de conferentie
Ook dag 2 was gevuld met presentaties. Een presentatie ging over de mensenrechtenschendingen die plaatsvinden door de externalisering van de buitengrenzen van de EU. Er ontstaan steeds meer akkoorden met landen buiten de EU om migranten tegen te houden. Daarmee ‘krijgt’ de EU tijd om te beslissen of de asielzoekers en andere migranten door mogen reizen om asiel aan te vragen.
Na deze drukke dag nam ik ik nog de tijd om mijn presentatie door te lopen en te oefenen. Iedereen krijgt 15 minuten de tijd om te presenteren. Dit lijkt veel tijd, maar aangezien mijn presentatie is gebaseerd op veel ideeën, is het best ingewikkeld om mijn meest belangrijke punten beknopt in korte tijd weer te geven.
17 november: dag 3 van de conferentie
Mijn presentatie had als titel ‘Not Living Up To Its Name: The EU’s Race Equality Directive and the Codified Silencing of Racism’. Mijn argument in de presentatie is dat EU anti-discriminatiewetgeving raciale discriminatie niet effectief bestrijdt omdat de wetgeving die daarvoor is het onmogelijk maakt om het bestaan van racisme te erkennen. Ik identificeer twee manieren waarop EU anti-discriminatiewetgeving de erkenning van racisme onmogelijk maakt.
Ten eerste, er bestaat geen definitie van ‘ras’ in EU anti-discriminatiewetgeving. Dit is op zich niet vreemd, aangezien EU anti-discriminatiewetgeving niet alle discriminatiegronden definieert. Bijvoorbeeld, EU anti-discriminatiewetgeving definieert gronden zoals religie en (lichamelijke of verstandelijke) beperking niet. Hoewel deze discriminatiegronden niet in EU-wetgeving gedefinieerd zijn, heeft het Hof van Justitie van de EU ze wel gedefinieerd in haar rechtspraak. Het Hof van Justitie van de EU weigert echter om de term ‘ras’ te definiëren. Dit is een probleem. Zonder een definitie van ras kan het Hof racisme niet erkennen. Het Hof van Justitie van de EU zou ras kunnen definiëren als een sociaal construct dat mensen ‘racialiseert’ of in verschillende rassen hiërarchisch verdeelt op basis van kenmerken zoals huidskleur, nationaliteit, religie, taal en/of kleding.
Ten tweede, EU anti-discriminatiewetgeving bevat uitzonderingen die het erkennen van racisme bemoeilijken. Bijvoorbeeld, discriminatie op basis van nationaliteit (wat soms een vorm van raciale discriminatie is) valt niet onder het toepassingsgebied van EU anti-racismewetgeving. Ook dit holt de werking van EU anti-discriminatiewetgeving uit aangezien mensen die anderen willen discrimineren op basis van ras dit kunnen doen door nationaliteit te gebruiken om mensen uit raciale minderheden op een indirecte manier uit te sluiten.
Mijn presentatie ging goed. Ik kreeg veel interessante en constructieve feedback van de aanwezige onderzoekers. Zo vroeg iemand of het wel verstandig was om de term ‘ras’ nog te gebruiken tegenwoordig, aangezien het idee van verschillende biologische rassen (wetenschappelijk) achterhaald is. Ik antwoordde hierop dat het idee van verschillende biologische rassen inderdaad achterhaald is. Maar dit betekent niet dat ras - als een sociaal construct dat nog altijd gebruikt worden om mensen in verschillende categorieën te delen op basis van kenmerken zoals huidskleur, religie en taal - niet meer van pas komt vandaag in de maatschappij.
Racialisering en het indelen van mensen in hiërarchieën op basis hiervan, leidt tot racisme. EU anti-discriminatiewetgeving moet dit erkennen zodat ervaringen van slachtoffers van racisme eindelijk erkend worden in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de EU. Racisme verdwijnt immers niet als het Hof van Justitie van de EU weigert om over ras en racialisering te spreken.
Het was een interessante conferentie waarop ik veel heb geleerd, mijn onderzoek heb aangescherpt, en een fantastische stad met nieuwe kennissen heb mogen bezoeken.