Naar de content

Waar vond de oerknal plaats?

Een uitbarsting van licht op een zwarte achtergrond.
Een uitbarsting van licht op een zwarte achtergrond.
Wikimedia Commons, Pablo Carlos Budassi via CC BY-SA 4.0

De redactie van NEMO Kennislink krijgt regelmatig lezersvragen. Jack vroeg zich af waar de oerknal plaatsvond. Redacteur Roel van der Heijden beantwoordt zijn vraag.

14 mei 2021

Sterrenstelsels gezien door de Hubble-telescoop.

 NASA/ESA/G. Illingworth, D. Magee en P. Oesch van University of California, Santa Cruz/R. Bouwens van Universiteit Leiden/HUDF09-Team

Waar situeert zich de oerknal? Astronomen zien het universum uitdijen, bovendien gaat die uitdijing steeds sneller. Dan moet je toch kunnen bepalen waar de oerknal plaatsvond? En als dat niet op de plek van de aarde gebeurde dan zouden sterrenstelsels in een richting toch sneller van ons moeten af bewegen dan in de andere richting?

Jack

Een fascinerende vraag, en het antwoord is minstens zo fascinerend: de oerknal vond overal plaats. Er is geen specifieke plek aan te wijzen voor de big bang, want dan zou je ervan uitgaan dat de oerknal in het universum plaatsvond. Dat is niet correct, het uitdijen van het universum zelf ís de oerknal.

Een veelgebruikte analogie om dat te verhelderen is die van een rijzend brood met daarin bijvoorbeeld rozijnen. Wanneer het brooddeeg rijst, komen de rozijnen steeds verder van elkaar af te zitten, zoals ook sterrenstelsels steeds verder van elkaar af komen te staan door het ‘rijzen’ van de ruimtetijd. Ga je terug in de tijd, dan zitten alle rozijnen in het brood, of alle materie in het universum, op één punt: de oerknal.

Een rozijnenbrood.

 Wikimedia Commons, jeffreyw via CC BY 2.0

Deze analogie verklaart ook waarom de stelling onjuist is dat sterrenstelsel in één richting van het heelal wellicht sneller van ons af bewegen dan in de andere richting. In alle richtingen is de snelheid ongeveer even groot, zo bleek al uit metingen van de Amerikaanse astronoom Edwin Hubble in de jaren 20 van de vorige eeuw. Gezien vanaf iedere rozijn in het brood bewegen de omliggende rozijnen in alle richtingen even snel naar buiten.

Dit antwoord roept wellicht weer vervolgvragen op. Waarin dijt het heelal dan bijvoorbeeld uit? In 2013 heb ik op NEMO Kennislink uitgelegd dat hier geen zinnig antwoord op te geven is. Sterker nog, het is zelfs geen zinnige vraag om te stellen.

ReactiesReageer