Waar komen m/v-verschillen in het brein vandaan?

Deskundigen zijn het erover eens: mannen en vrouwen zijn meer hetzelfde dan verschillend. Desondanks zijn er verschillen in gedrag en cognitie tussen de beide seksen. Ook in de werking en de structuur van de hersenen zie je geslachtsverschillen terug. Het bekendste verschil? Jongens houden van ander speelgoed dan meisjes. En onderzoek met hersenscans laat bijvoorbeeld een ander patroon in hersenactiviteit zien bij mannen en vrouwen die seksuele of emotionele plaatjes bekijken.

Wat is de oorzaak van die geslachtsverschillen in hersenen en gedrag? Het is een vraag die neurowetenschappers al tijden bezighoudt. In dierstudies ging de aandacht voorheen sterk uit naar de invloed van geslachtshormonen in de baarmoeder. Testosteron zou de hersenen van de foetus ‘mannelijk’ maken, de afwezigheid ervan zou leiden tot een ‘vrouwelijk’ brein. Recentelijk verlegden onderzoekers hun aandacht naar de geslachtschromosomen X en Y. Neuropsycholoog Judy van Hemmen bevestigt met haar studies bij mensen wat eerder in het lab bij dieren is gevonden: genen op X en Y doen mogelijk ook mee. Ze promoveerde deze week aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Hersenactiviteit

Van Hemmen vergeleek 21 CAOS-vrouwen met zowel een groep van dertig mannen (XY) als een controlegroep van 29 vrouwen met twee X-chromosomen. Ze keek naar de activiteit en de structuur van de hersenen. Zijn hormonen inderdaad zo belangrijk voor hersenverschillen? Dan verwacht je bij CAOS-vrouwen dezelfde resultaten als bij vrouwen uit de controlegroep. Zij zijn immers beiden niet blootgesteld aan testosteron in de baarmoeder.

De eerste test was een denktaak in de MRI-scanner. Wat bleek? De hersenactiviteit van de twee groepen vrouwen was vrijwel hetzelfde, terwijl die van mannen daarvan afweek. Hier lijken hormoonspiegels dus een duidelijke vinger in de pap te hebben. Bij volgende experimenten trof Van Hemmen echter iets anders aan. “In sommige hersengebieden leken vrouwen met en zonder COAS op elkaar, maar de structuur van de grijze stof als geheel kwam in hun brein niet helemaal overeen”, zegt Van Hemmen. “Aangezien de twee groepen vrouwen verschillen in hun chromosomen, is dit een aanwijzing dat X- en Y-chromosomen ook deels verantwoordelijk kunnen zijn voor geslachtsverschillen in het brein.” Vervolgonderzoek bij mensen zou daar meer naar moeten kijken, vindt de promovendus.

Waar haar studies niet op in gaan, is de invloed van de omgeving. De opvoeding van jongens en meisjes, en de waarden en normen die zij in de samenleving aangeleerd krijgen (socialisatie), beïnvloeden het brein hoogstwaarschijnlijk ook. Er zijn aanwijzingen dat de sociale omgeving de ontwikkeling van de hersenen kan beïnvloeden. Meisjes met CAOS worden opgevoed als andere meisjes. Lijken hun breinen daarom in sommige aspecten zo op elkaar? Van Hemmen: “Het is heel goed mogelijk dat invloeden vanuit de sociale omgeving verantwoordelijk zijn voor geslachtsverschillen. Al denk ik niet dat het de volledige verklaring is. Daarvoor kennen we de bijdrage van hormonen te goed uit dierstudies.”