Vrolijke boeken over nare dingen

Als het in kinderboeken over de natuur gaat, dan wandelen we vaak door lieflijke landschappen vol schattige dieren en vriendelijke planten die – als het even meezit – ook nog met je kunnen praten (en dan altijd verstandige dingen zeggen).

Prima voor meeslepende fictieve avonturen, maar als je kinderen iets wilt vertellen over hoe de natuur (ook) in elkaar steekt kun je niet om de realiteit van ziekte en dood heen. Giftige bessen en dodelijke virussen horen immers net zo bij de natuur als poezelige konijntjes en mooie bloemen. Met twee nieuwe boeken laat Uitgeverij Lannoo kinderen op een aansprekende manier kennismaken met die minder gezellige dingen in het leven.

In ‘Monsterlijke microben’, geschreven door Geert Bouckaert in samenwerking met hoogleraar Marc van Ranst, de bekendste viroloog van België, kom je van alles te weten over microben, de verzamelnaam voor bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De mens wordt meteen op z’n plek gezet, want wij zijn eigenlijk niets anders dan een wandelende zak microben.

Je leert over de verschillende typen microben, over hoe ze eruitzien en zich voortplanten (microben hebben namelijk geen seks) en welke microben nuttig zijn voor ons. Vaccins komen aan bod, net als antibiotica. Maar het gaat het ook over de moordenaars onder de microben, zoals hiv en ebola en, langer geleden, de pest. Op de valreep komt ook het nieuwste coronavirus nog aan bod.

Vingerhoedskruid

In ‘Gifalarm!’ draait het allemaal om giftige stoffen, zowel in de natuur als die door de mens zijn gemaakt. Evelien De Vlieger en Jan Tytgat, hoogleraar toxicologie aan de KU Leuven, leiden je langs een hele reeks bedreigingen. Van kwallen en tabaksplanten tot pesticiden en zenuwgas. Ze maken meteen duidelijk dat gif overal om ons heen is en dat daar goede redenen voor zijn. Dat planten gif gebruiken om te voorkomen dat ze worden opgevreten en dat dieren het gebruiken om een prooi te vangen.

Tegelijkertijd zijn die gifstoffen in de natuur razend interessant voor wetenschappers om te onderzoeken en we hebben al veel geneesmiddelen ontdekt op basis van natuurlijk gif. Naast de bekende gifmakers als ratelslangen, kwallen en vingerhoedskruid komen ook meer onverwachte gevaren voorbij. Bijvoorbeeld hoe je ziek kunt worden van het gif van bacteriën als je eten opwarmt, of wat een vulkaanuitbarsting te maken heeft met giftige stoffen.

Beide boeken bespreken ingewikkelde onderwerpen op een heldere manier aan de hand van voorbeelden die iedereen (her)kent. De toon is nuchter, de humor is onderkoeld en de teksten stralen duidelijk liefde voor wetenschap uit. Dankzij de prachtige illustraties van Sebastiaan Van Doninck blijf je met plezier bladeren en is het voor jongere kinderen ook leuk om mee te ‘lezen’. En het allerbelangrijkste: kinderen worden serieus genomen als lezer.

Wetenschappelijk stripboek

Onderzoekers van de Jonge Akademie van de KNAW komen deze Kinderboekenweek met een stripboek. In het boek, dat ze samen met illustrator Eva Hilhorst maakten, gaat een klas naar een archeologiemuseum. Vlak daarna wordt een van de leerlingen ziek en later volgen er nog een paar. Een groepje vrienden wil weten hoe dit kan en gaat op onderzoek uit. Kan het komen doordat er een geheimzinnig virus zat op de scarabee die de jongen stiekem meenam uit het museum? Of is er iets anders aan de hand?

Tijdens hun zoektocht ontmoeten ze allerlei wetenschappers, van viroloog tot psycholoog en dataspecialist. De lezer krijgt op die manier een kijkje in de manier waarop onderzoek werkt en hoe divers de wetenschap is. Sommige stappen gaan misschien wat snel maar het is een mooi en origineel boek. Het stripboek is gratis te downloaden en er hoort ook een lespakket bij voor kinderen in groep 7/8 dat docenten gratis kunnen bestellen.