Vogeleiland Griend: proeftuin van wetenschappers

Griend is verboden gebied, maar niet voor een kleine groep wetenschappers. Op het onbekende Waddeneiland onderzoeken ze alles wat er leeft. NEMO Kennislink mocht op bezoek komen.

8 september 2017

Griend ligt tussen Terschelling en Harlingen midden in de Waddenzee.
Google Maps 2017

Vanaf de boot valt vooral het huisje met het schuine dak direct op, dat als een torentje boven alles uitsteekt. Van ver zijn ook al zwermen steltlopers te zien, die in grote getalen op en van het eiland leven. Het schip gaat kilometers voor Griend voor anker. Daarna stap ik over in een klein rubberen bootje. Totdat ook die niet verder kan.

Onderzoeker Laura Govers (Rijksuniversiteit Groningen) houdt de rubberboot vast, zodat ik kan uitstappen. Zij is de coördinator van verschillende onderzoeken naar de waddennatuur op Griend. “Vanaf hier moeten we nog zo’n twee kilometer waden naar het eiland”, zegt ze. Het water klotst tegen mijn benen aan, die omhuld zijn door een waadpak, en vogels vliegen rond mijn hoofd. Ondertussen blijft het maar regenen. Het is zeker niet de mooiste dag om Griend aan te doen, maar het eilandje ziet er niet minder indrukwekkend uit voor mij. Als Waddengek besef ik hoe bijzonder het is dat ik hier rond mag lopen.

Rijk aan voedsel

Eenvoudig is het niet om er te komen. En dat is maar goed ook, want eigenlijk is dit verboden natuurgebied. Maar niet voor wetenschappers. Vorig jaar startte hun onderzoek, dat nu nog 2,5 jaar duurt. Zij hopen te leren hoe het eiland zich gedraagt, waarover meer in dit artikel over Griend. Bovendien bekijken ze alles wat op het eilandje leeft.

Kennislinkredacteur Robert Visscher bezocht Griend en maakte dit filmpje over zijn bezoek.

Griend is volgens de onderzoekers zo belangrijk vanwege de vogels die er leven. Je vindt er steltlopers, visdiefjes, meeuwen, grote en noordse sterns. Terwijl we nog in het water staan, wijst Govers ze aan. Aan de rand van het eiland drommen de vogels samen. Ondertussen blijft het water stijgen; het wordt vloed. “Daarom zoeken de steltlopers nu hoger gelegen gebieden. Ze hebben net gegeten, toen het eb was”, aldus Govers. Voor deze dieren is Griend een tussenstation. Ze trekken in het najaar naar Afrika, waar ze overwinteren.

Vogels op Griend
Robert Visscher voor NEMO Kennislink

“Veel vogels zijn afhankelijk van Griend”, zegt Emma Penning van het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee). “Ze vinden hier in alle rust hun eten. Het wad is rijk aan voedsel voor ze. Wij noemen dat foerageren. De dieren keren terug naar deze plek omdat ze er eten vinden. Bovendien is het een rustplaats, omdat hier geen mensen komen.”

Een andere geschikte plek in de buurt is de Richel, vlakbij Vlieland. Maar daar is geen ruimte voor zoveel vogels. “Het is niet altijd eenvoudig voor ze om daar naartoe te gaan. Bijvoorbeeld als ze in de rui of nog erg jong zijn”, aldus Penning.

Vluchtpatroon

De onderzoekers houden nauwgezet bij hoeveel vogels Griend aandoen. Met netten wisten ze er honderden te vangen om ze daarna te voorzien van een ring om de poot. “We hebben er ook een aantal een zender gegeven”, zegt Penning. Zij verblijft langere tijd op het eiland om de drieteenstrandloper te onderzoeken.

In het enige huisje op het eiland haalt ze een tablet tevoorschijn waarop ze een plattegrond van Griend laat zien. Met een druk op de knop verschijnen allemaal lijnen. “Dit is het verspreidingspatroon van een van de vogels met een zender. We weten precies waar ze heen gaan. Vaak kijken we voordat we in dit huisje naar bed gaan nog even waar ze zijn. Waar de vogels naartoe vliegen verschilt overigens fors. De een blijft in de buurt, een ander vliegt kilometers ver om daarna weer terug te keren.”

Vogeleiland

Vrijwel allemaal trekvogels doen Griend aan, ze wonen er niet permanent. Uit onderzoek blijkt dat er een paar honderd visdiefjes, twintigduizend kokmeeuwen en soms wel honderdduizend steltlopers leven. Daarnaast zijn er gesignaleerd: een velduil, bruine kiekendief, lepelaar, bergeend, eidereend, scholekster, tureluur, stormmeeuw, kleine mantelmeeuw, zilvermeeuw en graspieper.

Pizza-oven

Het huisje op het eiland telt vier verdiepingen en biedt plek aan maximaal vier mensen. De begane grond is voor de opslag van spullen en kan onder water komen te staan bij een fikse storm. Dat gebeurde nog afgelopen winter. Op de derde verdieping is een keukentje, en staan een tafel en een bank. Verschillende laptops, waarmee de onderzoekers de gegevens van de vogels bijhouden, staan opengeklapt op tafel. In de hoek leunt een grote verrekijker tegen de wand. Bovenop het dak zit een zendmast om vogels mee op te sporen. Vanuit de ramen heb je rondom schitterend uitzicht over het hele eiland. Helemaal bovenin slapen de onderzoekers.

Het huisje waar de wetenschappers overnachten.
Robert Visscher voor NEMO Kennislink

Griend zit niet alleen vol met beestjes, maar ook met wetenschappelijke opstellingen. Op veel plekken wordt gemeten en gemonitord. Neem de tentjes die her en der op het eiland staan. Daar slapen geen onderzoekers in, maar er worden insecten mee gevangen. Bovenin zit een bakje met een speciaal soort zeep waar de kleine, vliegende dieren aan vast kleven. Onderin de tent zitten potvallen om onder meer kevertjes te vangen. Op die manier willen de wetenschappers alle dieren in kaart brengen en laten zien wat er allemaal leeft op Griend.

Naast het huisje waar de wetenschappers slapen, staat nog een interessante opstelling. Er zit een gat in en het is met aarde bedekt. Of is het een vossenhol? “Nee, dat is onze nieuwe pizza-oven”, zegt Penning lachend. “Die hebben we net gemaakt, zodat we met lekker weer buiten kunnen koken.”

Onderzoekseiland

Op Griend wordt al langere tijd onderzoek gedaan, maar nog niet eerder op zo’n grote schaal. Vanaf 1912 zitten er vogelwachters op het eiland (afkomstig van Terschelling), die vooral belast waren met het bewaken van het eiland. Sinds 1963 houden biologiestudenten en vogelwachters de vogelstand bij. Zo belandde Jan Veen ook op het eiland. Hij bestudeerde decennialang de vogelstand en schreef er het prachtige boek ‘Griend eiland voor vogels’ over.

Reageer