Vijf vragen over stikstof

Sinds afgelopen mei is Nederland in de ban van stikstof. Bouwprojecten liggen stil en boerenbedrijven mogen niet uitbreiden. Dat komt doordat de Raad van State het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ongeldig heeft verklaard. Onder PAS konden bedrijven een vergunning krijgen voor stikstof uitstotende activiteiten als ze daarnaast toezegden maatregelen te nemen om de hoeveelheid stikstof in de omgeving te verminderen. Zo’n toezegging vooruitlopend op positieve resultaten van herstelmaatregelen is volgens de Raad van State in tegenspraak met Europese natuurwetgeving.

Wat zijn de gevolgen van te veel stikstof?

Een te hoge concentratie stikstofdeeltjes in de lucht is schadelijk voor de gezondheid van mens en dier. Stikstofoxide draagt bij aan de vorming van ozon en fijnstof. Dit kan luchtklachten veroorzaken, vooral bij mensen die al last hebben van longziekten zoals astma of de longziekte COPD. Ammoniak is giftig, maar alleen in hoge concentraties die in de buitenlucht nooit worden gehaald.

Door de depositie van stikstofverbindingen komt er meer stikstof beschikbaar in de bodem. Dat is fijn voor planten die veel stikstof nodig hebben, maar daardoor verdwijnen planten die maar heel weinig stikstof gebruiken. Weidevelden zijn een mooi voorbeeld. Als er veel stikstof is, raken deze velden overwoekerd met grassen en verdwijnen er zeldzame bloemplanten. Als er minder bloemen bloeien, heeft dit gevolgen voor allerlei soorten insecten. Insecten kunnen minder voedsel vinden, maar er is ook minder bestuiving waardoor andere dieren weer in problemen kunnen komen. Zo kan te veel stikstof een heel ecosysteem uit balans brengen.

De depositie van stikstofverbindingen draagt ook bij aan verzuring van de bodem. Daardoor spoelen andere voedingsstoffen, zoals calcium en magnesium, weg.

Hoeveel reductie is nodig in Nederland?

Op dit moment ligt de gemiddelde stikstofdepositie op 21 kilogram per hectare. Het RIVM meet op verschillende plaatsen in het land de concentraties van stikstofoxiden en ammoniak in de lucht en in het regenwater en berekent op basis daarvan hoeveel stikstof er op andere plekken neerslaat. Ook gebruikt het RIVM rekenmodellen om te voorspellen wat er met de concentratie stikstof gebeurt als er iets in de omgeving verandert.

Hoeveel stikstof een natuurgebied aankan, is erg afhankelijk van welke soorten er leven. Heide en vennen verdragen bijvoorbeeld veel minder stikstof dan bossen. Bij een gemiddelde stikstofdepositie van 14 kilogram per hectare zou een groot deel van de natuur weer gezond kunnen worden. Een afname van 7 kilogram per hectare klinkt misschien weinig, maar dat is het niet. Per hectare is al 8 kilogram stikstof afkomstig uit het buitenland. Als dat gelijk blijft, is er nog maar ruimte voor 6 kilogram per hectare stikstof uit eigen land. Dat betekent dat de uitstoot van stikstof met ruim 50 procent zal moeten dalen.