Vijf vragen over (on)duurzame kerstbomen

Neem je een echte boom of toch een kunstkerstboom als je groen wil doen? NEMO Kennislink beantwoordt vijf vragen over de (on)duurzaamheid van kerstbomen.

6 december 2022

Voor veel mensen brengt een versierde kerstboom licht en gezelligheid in de donkere decemberdagen. En de donkere dagen beginnen steeds eerder: in Nederland start de verkoop van kerstbomen tegenwoordig al vóór Sinterklaas. Traditiegetrouw gaan er rond de 2,5 tot 3 miljoen echte kerstbomen over de toonbank bij Nederlandse tuincentra, bouwmarkten en stalletjes, een aantal dat de laatste jaren licht aan het stijgen is.

De meeste kerstbomen komen uit productiebossen in België, Denemarken, Duitsland of Nederland. Op één hectare grond groeien vijfduizend sparrenbomen. Voor de Nederlandse markt praten we dus over zeshonderd hectare aan jaarlijks geoogste kerstbomen. Een week na kerst ligt het merendeel van de bomen alweer afgedankt op de stoep, klaar om opgehaald en verbrand te worden door de gemeente.

Oef, dat klinkt niet als de meest duurzame traditie. Hoe slecht voor het milieu en het klimaat is de productie en verkoop van kerstbomen eigenlijk? Ecoloog Joop Spijker, verbonden aan Wageningen University & Research, geeft toelichting.

Wat is de CO[~2~]-voetafdruk van een kerstboom?

Vanuit de productiebossen gaan kerstbomen op transport naar Nederland. Daarbij wordt CO₂ uitgestoten. "Er passen enorm veel kerstbomen op een vrachtwagen, dus daarin zit het grootste probleem niet", zegt Spijker. "Het transport van de consument om de boom te kopen heeft een grotere impact." Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal berekende dat de CO₂-uitstoot van de productie, het transport en de afvalverwerking van een kerstboom die één jaar meegaat, gelijk staat aan een autorit van vijfentwintig kilometer. Dat valt mee. "Als je kijkt naar wat een gemiddelde persoon in een jaar uitstoot aan broeikasgassen, dan is een kerstboom kopen maar een klein iets."

Hoe zit het met het land- en waterverbruik van de kerstbomenkweek?

De CO₂-uitstoot, oftewel de klimaatimpact, is niet het enige om rekening mee te houden. Kerstbomen kweken kost water en grond. "Bij watergebruik zit het knelpunt niet; het gaat meer om de hoeveelheid grond die het kost. Voor de teelt bestaan speciale kerstbomenakkers. Elke hectare aan kerstbomen had je ook kunnen gebruiken om voedsel te verbouwen of als natuurgebied. Bovendien komt bij de teelt vaak gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest kijken, stoffen die voor een deel uitspoelen en in de bodem en het water terechtkomen." Biologische kerstbomen, geteeld zonder kunstmest en herbiciden (onkruidverdelgers), zijn volgens Milieu Centraal beperkt verkrijgbaar bij enkele tuincentra.

Kun je beter een kunstkerstboom kopen?

Moeilijke vraag. Bij de productie en afvalverwerking van één kunstkerstboom komt meer CO₂ vrij dan bij die van één echte kerstboom. Belangrijk in de vergelijking is hoe lang het product meegaat. "Kunstbomen worden gemaakt van olieproducten, zoals plastic. Pas als mensen ze tien tot vijftien keer hergebruiken, valt de CO₂-uitstoot lager uit dan bij een echte boom die één jaar meegaat." Zo zuinig zijn mensen doorgaans niet met hun spullen. "Je kunt een kunstboom ook tweedehands kopen. Als je er maar niet honderd kilometer voor hoeft te rijden, want dat doet het klimaatvoordeel teniet."

Hoe haal je zo duurzaam mogelijk een echte kerstboom in huis?

Zelf een kerstboom oogsten kan heel duurzaam zijn. "Er zijn terreinbeheerders die op plekken waar ze geen bomen willen, zoals op de Veluwse hei, mensen uitnodigen om hun eigen boom uit te steken. Maar dat gebeurt alleen kleinschalig. Deze bomen hebben, vanuit het oogpunt van de consument, bovendien niet de ideale vorm." Bij een boom in huis halen zijn twee dingen belangrijk: zo dichtbij mogelijk kopen en hergebruiken. "Dat Veluwse boompje is alleen duurzaam als je er niet meer dan twintig kilometer, retourafstand, voor in de auto hoeft." Heb je de mogelijkheid een boom te adopteren? Nog mooier! Een duurzame boom is een boom die zo lang mogelijk meegaat. Je kunt een boom met kluit ook zelf terugplanten in de achtertuin. "Om hem volgend jaar te kunnen hergebruiken moet je hem in huis elke dag water geven. Bij voorkeur laat je de boom een dagje in de schuur wennen aan een warmere temperatuur voor hij naar de woonkamer verhuist."

Is het slecht om je kerstboom te verbranden?

Zelf je boom verbranden in de buitenlucht of in een houtkachel is niet de beste keuze voor het milieu. "De boom is groen, leeft nog en heeft dus een hoog vochtgehalte. Bij vochtig hout verloopt de verbranding onvolledig, omdat de temperatuur van de vlammen lager is door vrijgekomen waterdamp. Bij een onvolledige verbranding ontstaat meer rook met schadelijke stoffen, zoals roet en fijnstof, die de lucht verontreinigen." Het is beter om je boom door de gemeente te laten ophalen voor verbranding. "Opgehaalde bomen gaan naar een biomassacentrale, waar het hout eerst voorgedroogd wordt. Bovendien hebben deze installaties een afvang voor de schadelijke stoffen die vrijkomen bij de verbranding."

Reageer