Naar de content

Vijf vragen over de coronavarianten

Een persoon in beschermende kleding neemt een coronatest af bij een persoon.
Een persoon in beschermende kleding neemt een coronatest af bij een persoon.
Pixabay, Hermann Kollinger via CC0

Door de komst van nieuwe coronavarianten heeft het kabinet gekozen voor strengere maatregelen, zoals de avondklok. Hoe zit het nu met die varianten? NEMO Kennislink geeft antwoord op vijf vragen.

27 januari 2021
  1. Hoeveel coronavarianten zijn er?
  2. Zijn nieuwe varianten reden tot zorg?
  3. Zijn nieuwe coronavarianten gevaarlijk(er) voor kinderen?
  4. Als je al corona hebt gehad, kun je dan nog ziek worden van een nieuwe variant?
  5. Beschermt het vaccin ook tegen de nieuwe coronavarianten?

1. Hoeveel coronavarianten zijn er? ↑

Het coronavirus muteert continu, maar wetenschappers beschouwen niet ieder virus met een aanpassing in het genetisch materiaal als zorgelijk. In sommige gevallen geeft een mutatie het virus een voordeel en verandert het zijn ‘gedrag’. Dan pas spreken wetenschappers van een zorgelijke nieuwe viruslijn, die in de volksmond een nieuwe coronavariant genoemd wordt.

Het coronavirus heeft spijkervormige uitsteeksels, hier weergegeven in het rood. De nieuwe coronavarianten bevatten veranderingen in hun genetisch materiaal waardoor die spike-eiwitten net iets anders zijn dan die van het oorspronkelijke coronavirus.

 CDC/ Alissa Eckert, MS; Dan Higgins, MAM, vrijgegeven in het publieke domein via Wikimedia Commons

Op dit moment zijn er zeker vijf van zulke coronavarianten wereldwijd. Om te beginnen de Britse variant die in september 2020 opdook in Zuidoost-Engeland en sindsdien zijn weg vond naar zeker vijftig landen waaronder Nederland, België en Ierland. Naast de Britse variant, ontdekten wetenschappers ook nieuwe varianten in Zuid-Afrika, Brazilië, Nigeria en Californië. Daarvan heeft de Zuid-Afrikaanse variant al voet aan wal gezet in Nederland met een uitbraak in Gorinchem waarbij achttien personen besmet zijn.

In vergelijking met het oorspronkelijke coronavirus, hebben de coronavarianten onder meer mutaties in hun spijkervormige uitsteeksels, de zogenaamde spijkereiwitten of spike-eiwitten. Met die uitsteeksels grijpt het virus zich vast aan onze cellen. Door de kleine aanpassing in het spike-eiwit bindt het virus sterker aan de cellen in ons lichaam en dringt het de cellen gemakkelijker binnen. Een duidelijke verandering in ‘gedrag’.

2. Zijn nieuwe varianten reden tot zorg? ↑

In Ierland en het Verenigd Koninkrijk grijpt de Britse coronavariant snel om zich heen. Brits onderzoek toont aan dat deze variant besmettelijker is dan het oorspronkelijke coronavirus. En ook de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse variant lijken zich sneller te verspreiden dan het ‘gewone’ coronavirus.

Die verhoogde besmettelijkheid heeft te maken met de mutaties in het spike-eiwit. “Die eiwitten van de coronavarianten zijn net een beetje anders, waardoor ze makkelijker aan de cellen blijven plakken en makkelijker binnendringen”, zegt Menno de Jong, viroloog van het Amsterdam UMC en lid van het Outbreak Management Team (OMT). Omdat de virussen zichzelf in de cellen kopiëren, leidt dat ook weer tot meer virusdeeltjes die vervolgens weer meer mensen infecteren.

De komst van snel verspreidende coronavarianten betekent een stijging van het aantal ziekenhuisopnamen en meer druk op de zorg.

 Pixabay, Parentingupstream via CC0

Tot nu toe lijken geen van de coronavarianten dodelijker dan het oorspronkelijke virus. Hoewel het niet uit te sluiten is, verwachten wetenschappers niet dat we snel met een dodelijkere variant te maken krijgen. “Een virus heeft er weinig baat bij om zijn gastheer snel te doden”, vertelt De Jong. “Het virus wil overleven, zich vermenigvuldigen en verspreiden. Dat gaat het best wanneer de geïnfecteerde persoon in contact komt met andere mensen en dus niet direct wordt opgenomen in het ziekenhuis of overlijdt.”

Toch maakt de overheid zich zorgen over de nieuwe, snel verspreidende varianten. Want een besmettelijker virus betekent meer geïnfecteerde mensen en meer ziekenhuisopnames, terwijl het aantal ziekenhuisbedden en IC-plekken gelijk blijft. Door die druk op de zorg moeten artsen reguliere zorg, zoals kankerbehandelingen, uitstellen.

Een groep kinderen die boeken lezen in een klaslokaal.

Nederlandse basisscholen blijven gesloten totdat wetenschappers meer zekerheid hebben over de coronavarianten.

 Jallinson01, vrijgegeven in het publieke domein via Wikimedia Commons

3. Zijn nieuwe coronavarianten gevaarlijk(er) voor kinderen? ↑

Uit Brits onderzoek blijkt dat de Britse coronavariant besmettelijker is onder zowel volwassenen als (jonge) kinderen, dan de originele variant. Maar OMT-lid Menno de Jong is nog niet geheel overtuigd van dit onderzoek. “Omdat de scholen in Londen nog open waren tot halverwege december, kon de Britse coronavariant zich in die tijd met name onder schoolgaande kinderen verspreiden.” Hij vermoedt dat het Britse epidemiologische onderzoek daardoor een vertekend beeld geeft.

Wel is duidelijk dat de Britse coronavariant kinderen niet zieker maakt dan het gewone coronavirus, volgens kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning. “We zien hetzelfde beeld als bij het originele virus: kinderen worden maar zelden ernstig ziek”, zegt Bruijning. Dat blijkt ook uit het aantal ziekenhuisopnames in het Verenigd Koninkrijk. Sinds de uitbraak van de nieuwe coronavariant, zijn daar niet meer kinderen opgenomen met corona dan vóór de uitbraak van deze variant.

Omdat de coronavarianten relatief nieuw zijn, is er nog wat onzekerheid. “Zelfs van de best bestudeerde variant, de Britse, hebben we nog weinig data”, zegt Bruijning. In de komende maanden zullen wetenschappers meer data verzamelen van de coronavarianten waarmee ze nauwkeurigere conclusies trekken over de besmetting en het ziektebeeld bij kinderen.

4. Als je al corona hebt gehad, kun je dan nog ziek worden van een nieuwe variant? ↑

Als je in de afgelopen tijd het ‘gewone’ coronavirus hebt gehad, heeft je immuunsysteem antilichamen gemaakt tegen dat virus. Uit onderzoek van farmaceut Pfizer is gebleken dat diezelfde natuurlijke antilichamen je ook beschermen tegen de Britse variant van het coronavirus.

Helaas blijken die antilichamen niet zo goed opgewassen tegen de Zuid-Afrikaanse variant, stelden Zuid-Afrikaanse en Amerikaanse laboratoria deze week vast. Dat komt omdat de antilichamen de gemuteerde spike-eiwitten van de Zuid-Afrikaanse variant moeilijker herkennen.

Dat hoeft overigens niet te betekenen dat ons immuunsysteem helemaal niets doet tegen deze variant. “Wellicht binden de antilichamen goed genoeg om gedeeltelijke bescherming te bieden die de ziekte vermindert”, zegt De Jong. “Bovendien stimuleren infecties en vaccins niet alleen antilichamen, maar ook diverse immuuncellen die minder gevoelig zijn voor veranderingen in spike-eiwitten”.

Hoe dat zit met de andere coronavarianten zoals de Braziliaanse en Nigeriaanse, weten de virologen nog niet. Als deze coronavarianten hun uiterlijk genoeg veranderd hebben, zijn eerder opgewekte antilichamen misschien niet voldoende om de infectie tegen te gaan.

5. Beschermt het vaccin ook tegen de nieuwe coronavarianten? ↑

Zowel het vaccin van Pfizer/BioNTech als dat van Moderna beschermen tegen de Britse coronavariant, zo bleek uit studies met bloedplasma van gevaccineerde proefpersonen. In de experimenten neutraliseerden de antilichamen van gevaccineerde personen ook de Britse coronavariant.

Daarnaast beschermt het Moderna-vaccin ons ook tegen de Zuid-Afrikaanse variant, meldde Moderna op 25 januari in een persbericht. Wel herkennen de antilichamen, opgewekt met het vaccin, de Zuid-Afrikaanse variant minder goed. Maar dat hoeft geen probleem te zijn. In totaal binden genoeg antilichamen om het virus uit te schakelen. Toch onderzoekt Moderna of het mogelijk is om mensen een extra ‘boost’ antilichamen te geven met een derde prik van het vaccin.

Coronavirusvaccins in flessen opgesteld op een tafel.

Wereldwijd worden mensen ingeënt met RNA-vaccins tegen het coronavirus.

 Pixabay, torstensimon via CC0

“Het is wel oppassen geblazen zodra we vaccineren”, zegt OMT-lid Menno De Jong. Hij doelt op de nieuwe varianten die kunnen ontstaan door een soort selectiedruk. Sommige virusvarianten stapelen mutaties op waardoor ze niet meer herkend worden door de antilichamen in ons bloed. Dat gebeurt ook als we het interval tussen de eerste en tweede vaccinatie verlengen, waarschuwt De Jong. In de tijd tussen de vaccinaties, ben je nog niet beschermd tegen het coronavirus, maar bevat het bloed wel al lage concentraties antilichamen. “Daardoor overleven en vermenigvuldigen juist nieuwe varianten die vervolgens een nieuwe dreiging vormen”, aldus De Jong. Daarom is het belangrijk dat wetenschappers de mutaties van het coronavirus blijven volgen.

Vanaf deze week ontvangen de eerste mensen het Moderna-vaccin. Dat gaat om bewoners van kleinschalige woonvormen en mensen met een verstandelijke beperking die in een instelling wonen. Zij zullen daarmee beschermd zijn tegen het coronavirus en zijn Britse en Zuid-Afrikaanse varianten.

Bronnen
ReactiesReageer