Verzilting: gevaar én kans

De sprekers met het thema water (en dus ook verzilting) in hun portefeuille waren professor Arjen Hoekstra van de Universiteit Twente en de Texelse groenteteler Marc van Rijsselberghe. Beiden gaan ze heel verschillend met het verziltingsprobleem om.

Hoekstra is de bedenker van het concept van de kwantificering van de wereldwijde waterconsumptie, waarover hij het boek The Water Footprint of Modern Consumer Society schreef. Daarentegen staat Van Rijsselberghe met zijn voeten in de klei. Op zijn proef- en productiebedrijf Zilt Proefbedrijf Tested on Texel – op zandgrond – experimenteert hij met zouttolerantie van zowel nieuwe als gangbare gewassen en rassen.

Zoete aardbeien

En niet zonder succes, zo vertelt hij aan een breed publiek bestaande uit studenten, professionals en geïnteresseerde burgers. De aardbeien worden door de toevoer van zout water harder maar ook zoeter, sommige aardappelrassen doorstaan een zilte bodem bijzonder goed en zelfs de wortels komen niet zout maar zoet uit de aarde.

Hoekstra (overigens een voorstander van de teelt van zouttolerante gewassen) wil het probleem van verzilting op de kaart zetten. Hij trapt zijn betoog af met satellietfoto’s van het Aralmeer, een mondiaal drama en icoon van de water- en milieuproblematiek. Ooit was deze, inmiddels tot minimale proporties gekrompen, watervlakte het op drie na grootste zoetwatermeer ter wereld. Nu rest er niet veel meer dan een zoute zandwoestijn. De oorzaak is de grootschalige geotechniek van de overheid. Twee rivieren, de Syr Darya en de Amu Darya, die het Aralmeer met zoet water voeden, werden bovenstrooms afgetapt ten behoeve van irrigatie van katoenplantages.

“Korter douchen, laat maar!”

Gebieden die toch al vrij droog zijn, zijn vaak belangrijke landbouwgebieden, aldus Hoekstra. Zo kunnen wij als Nederlanders wel zuinig proberen te doen met water, maar als je het op een mondiale schaal bekijkt zou je korter douchen “evengoed kunnen laten”. Hoekstra jaagt met deze uitspraak collega’s die met waterbesparing bezig zijn tegen zich in het harnas, zo zegt hij zelf. Met zuiniger douchen besparen we slechts vijftig liter en door minder vlees te eten kan die besparing oplopen tot wel achthonderd liter per dag.

Niet alleen de vleesproductie is een grootverbruiker van water. Wat te denken van olijven die op grote schaal in het droge zuiden van Spanje wordt geteeld, ten behoeve van de productie van olijfolie? En asperges, die het hele jaar door uit Peru komen, zijn eveneens waterslurpende gewassen. Om over katoen nog maar niet te spreken. Maar het probleem van grootschalige verdroging door de katoenteelt speelt behalve in de voormalige Sovjet-Unie (Aralmeer) evengoed in India en China.

Hoekstra berekende dat de wereldwijde waterconsumptie voor negentig procent op conto komt van de landbouwsector. Op de tweede plaats komt het industrieel gebruik, gevolgd door consumptie door huishoudens. Verzilting van de bodem is het gevolg van intensieve irrigatie in toch al droge gebieden. De bodem verzilt geleidelijk door verdamping van het water – voordat het vocht in de bodem kan doorsijpelen – en de mineralen blijven achter in de bovenste grondlaag.