Vervoer in 2050: zoveel mogelijk delen

Met het aanbod van gedeelde vervoersmiddelen lijkt niet zoveel mis. Maar wie beter naar de successen van deze initiatieven kijkt, ziet een genuanceerd beeld. Zo werd carpoolen – het delen van autoritten – in de jaren 90 flink gestimuleerd, maar daalde het aantal mensen dat het deed in de jaren daarna fors. En ondanks een leger aan apps voor het delen van transportmiddelen, is het overgrote deel van de voertuigen op de weg níet gedeeld. Succes hangt af van veel meer factoren dan alleen ‘aanbod’. Welke zijn dat? Wordt het bezitten van een vervoersmiddel overbodig in 2050? De grootste uitdaging hiervoor lijkt buiten de steden te liggen.

Openbaar vervoer is natuurlijk ook een manier om transport te delen. Nederland beschikt over een fijnmazig trein-, tram- en busnetwerk dat veel mensen gebruiken. Het gebruik groeit, zo laten cijfers zien. Maar er zit een einde aan de groei. Aan de ene kant is het vervoer in stedelijke gebieden vol, aan de andere kant zit het vervoer ver buiten de stedelijke gebieden in een zichzelf versterkende negatieve spiraal: voor vervoerders zijn deze gebieden economisch gezien minder interessant. Door de matige verbindingen haken gebruikers vervolgens af waardoor er nóg minder economische potentie is.

Volgens Soora Rasouli, professor Urban Planning and Transportation van de Technische Universiteit Eindhoven, kun je dat oplossen door transport meer op aanvraag te maken. Een bus(je) rijdt dan pas wanneer er een bepaald aantal mensen met een app om vragen. “Om dit succesvol te maken moet het erg betrouwbaar zijn, alleen dan overwegen mensen om het te gebruiken”, zegt ze.

Digitale vaardigheden

Maar wíllen mensen vervoer wel delen? Niets gaat boven het gemak van een auto voor de deur, die er altijd is, speciaal voor jou. Rasouli vertelt dat de bereidheid om vervoer te delen samenhangt met de betrouwbaarheid van het systeem. Wanneer een deelconcept zich wat dat betreft bewijst kan het succesvol worden. Zijn er echter een paar negatieve ervaringen dan is het snel klaar. Ze haalt een inmiddels populair ‘deelconcept’ aan: het streamen van muziek. “Als je veertig jaar geleden aan de mensen had gevraagd of ze al hun platen zouden inleveren voor een dienst waarbij je de muziek níet zelf bezit, dan hadden ze vrijwel zeker vragen gesteld over de betrouwbaarheid. Wat als de verbinding wordt verbroken? Nu dat inmiddels zo betrouwbaar is, vinden mensen het bijna gek dat je naar de winkel gaat om een schijfje te kopen”, zegt ze.

Mensen kunnen zich prima aanpassen aan deelconcepten, maar Geurs vraagt zich wel af of iederéén dit kan. Delen is doorgaans complexer, zegt hij. “Het vergt meer organisatie, je moet wachten en hopen dat iemand (op tijd) terug is met de auto die jij nodig hebt. Bovendien heb je hier bepaalde digitale vaardigheden voor nodig. Hoogopgeleiden denken vaak ten onrechte dat we dit soort initiatieven probleemloos kunnen uitrollen, maar zelfs in een welvarend land als Nederland blijkt twintig tot dertig procent van de mensen amper in staat om goed te internetten. Dat speelt vooral onder ouderen, mensen met een laag inkomen, laagopgeleiden en laaggeletterden. Krijg je die makkelijk aan een Snappcar? Nee. Zo ontstaat een nieuwe vorm van sociale ongelijkheid.”

Je kunt dat ondervangen wanneer mensen elkaar helpen, binnen een soort gemeenschap voor gedeeld vervoer. Het idee is om mensen te stimuleren om elkaar te helpen door ritten of auto’s te delen. Je krijgt in ruil voor je hulp een kilometervergoeding die je ook aan een lokaal doel zoals de voetbalclub kunt schenken. Geurs en collega’s doen onderzoek naar varianten voor het delen van auto’s en ritten in onder andere de gemeente Oost Gelre in de Achterhoek. “Het voordeel van de relatief kleine dorpen hier is dat mensen elkaar doorgaans al goed kennen”, zegt hij. “Burgers die dit soort dingen onderling weten te regelen, dát is een richting die interessant is. Je ziet dat mensen daar meer klaarstaan voor hun buren.”

Vervoer is veel meer dan simpelweg het verplaatsen van mensen of goederen. Het is een onderdeel van ons leven en van de samenleving. Vervoer verbindt mensen over grote afstanden, neemt een goede hap uit onze begroting en veroorzaakt een flinke milieubelasting, weliswaar sterk afhankelijk van de keuzes die we maken. De vervoersbeslissingen die nu voor ons liggen werken in 2050 door op al die vlakken.