Vervoer in 2050: zo duurzaam mogelijk

Het is druk op de fietssnelweg tussen Leiden en Den Haag, een bijna twintig kilometer lang stuk asfalt dat een van de populairste forenzenwegen van het land is. Terwijl je iemand met ruim 25 kilometer per uur inhaalt schieten links van je nog snellere fietsers voorbij. De stroom tweewielers trekt vanuit de tegenovergestelde richting voorbij en lijkt eindeloos. Verderop is de vorig jaar versmalde A4 vooral het domein van elektrische auto’s die bijna bumper-aan-bumper als een trein voorbij zoeven. In de lucht markeren een aantal vliegtuigen de aanvliegroute naar het verderop gelegen Schiphol.

Dit is het vervoer in Nederland over dertig jaar als we willen reizen met een zo laag mogelijke uitstoot. De (elektrische) fiets is in dit scenario doorgebroken als hét vervoersmiddel voor alle afstanden onder de pakweg twintig kilometer. Hij blijkt niet te verslaan als het om duurzaamheid gaat. Ga je iets verder dan pak je de elektrische auto of trein. Voor de echt lange reizen gebruiken mensen het vliegtuig op grotendeels synthetische brandstoffen uit duurzame stroom.

Klinkt dit scenario verrassend ‘gewoon’? De fiets, de auto en het vliegtuig als de vervoersmiddelen van de toekomst? Waar zijn de drones en hyperloops? Uit een rondgang van NEMO Kennislink bij een aantal duurzaamheids- en vervoersonderzoekers blijkt dat we het daar wat betreft duurzaamheid niet van moeten hebben.

De fiets is klimaatkampioen

Er zijn onderzoeken die uitwijzen dat mensen het gelukkigst zijn als ze per dag ruim een uur onderweg zijn. Als we die reistijd niet lopend invullen (wat het meest duurzaam is) dan komt er al snel een klimaatkampioen bovendrijven: de fiets. In lijstjes staat de fiets glorieus bovenaan als het gaat om CO₂-uitstoot, zoals in het overzicht van stichting Milieu Centraal die de uitstoot per kilometer voor verschillende vervoersmiddelen verzamelde. Ook een elektrische fiets is in dat lijstje nog ruim tien keer beter qua uitstoot dan een elektrische auto (met één persoon), die op zijn beurt weer zo’n drie keer beter scoort dan een benzine-auto (op basis van de Nederlandse elektriciteitsmix in 2018).

Voor het milieu is fietsen een goede zaak. Carlo van de Weijer, directeur van de onderzoeksrichting Smart Mobility van de Technische Universiteit Eindhoven, zegt dat de fiets in aantal ritten het belangrijkste vervoer is in Nederland en wereldwijd de snelst groeiende (vervoers)markt. “Met een elektrische fiets kom je verder en kun je de bergen op en tegen de wind in zonder bezweet op je werk te komen. Dat verklaart het succes. Elektrische fietsen zijn tegenwoordig niet aan te slepen”, zegt hij. Cijfers van brancheverenigingen BOVAG en RAI laten zien dat het totaal aantal verkochte fietsen in Nederland de laatste jaren schommelt rond de miljoen per jaar, en dat de elektrische fiets daarin sterk opkomt. In 2014 werden er zo’n 223.000 van verkocht, in 2019 423.000.

Elektrisch rijden

Uiteraard zijn niet alle ritten voor de (elektrische) fiets, voor afstanden van meer dan pakweg twintig kilometer heb je een andere oplossing nodig. Voor een stedelijke omgeving denkt Dijk aan een combinatie van trein en fiets als de meest duurzame optie. Maar natuurlijk leent niet iedere bestemming zich hiervoor, zoals landelijke gebieden waar spoorverbindingen ontbreken.

“De elektrische auto is dan een goede optie”, zegt Dijk. Zij hebben volgens hem de potentie om vrijwel CO₂-neutraal te worden, wanneer je ze volledig met groene stroom laadt. Iemand die (alleen) in een elektrische auto rijdt, is nu wat energiegebruik betreft al nauwelijks slechter uit dan een treinpassagier. De overheid zet in het klimaatakkoord ook flink in op het elektrisch maken van de vloot bolides met stimuleringsmaatregelen en subsidies. Op dit moment zijn elektrische wagens relatief duur, maar over ongeveer vijf jaar moet het zijn fossiele broer wat betreft betaalbaarheid voorbij streven.

Verre reizen

Dan zijn er nog de verre reizen, waarvoor fiets, auto noch trein een oplossing zijn. Het vliegverkeer heeft de afgelopen halve eeuw een grote vlucht genomen en verre bestemmingen bereikbaar gemaakt. Maar dat heeft een prijs, zeker op het gebied van uitstoot. Tot de corona-pandemie groeide het wereldwijde vliegverkeer flink. Paul Peeters is onderzoeker van de Academie voor toerisme van de Breda University of applied sciences en zegt dat het zelfs op weg was om in 2060 de allergrootste uitstoter van broeikasgassen te zijn. “Alleen deze sector zou tegen die tijd evenveel produceren als in het Parijs-akkoord is afgesproken voor de totale wereldwijde uitstoot”, zegt hij.

Met zo’n achthonderd tot duizend kilometer per uur is de snelheid een van de succesfactoren van het passagiersvliegtuig. Tegelijkertijd is het zijn grootste probleem, zegt Peeters. “Deze snelheid geeft aanleiding om veel verder te gaan reizen. Als je naar de uitstoot per passagier per kilometer kijkt dan maakt het niet eens zoveel uit in vergelijking met een auto”, zegt hij. “Maar mensen hebben de neiging om afstanden niet te zien als kilometers, maar als reistijd. En in dezelfde tijd reis je met een vliegtuig veel verder en dát levert dus een veel hogere uitstoot. In zekere zin zou een langzamer vliegtuig beter voor het milieu zijn.”