Bij alles dat je op de huid smeert, moet je nagaan of het gezond is. Maar waar moet je op letten? In elk geval niet op de reclameteksten op de potjes en tubes. Kennis van de opbouw van je huid, en wat stoffen op je huid doen (of niet) is belangrijk voor je gezondheid, je uiterlijk én je portemonnee.
Uit prehistorische rotsschilderingen blijkt dat de allereerste bodypaint kunstenaars in de oertijd leefden. De traditie bleef bestaan in Afrika en natuurlijk Australie, waar de Aboriginals hun lichaam nog opschilderen met symbolische en religieuze patronen.
Waar de mensen meer kleding gingen dragen raakten volledige lichaamsbeschilderingen uit de mode. Als alternatief werd het gezicht vaak van een verflaag voorzien. Dat zien we vandaag de dag overal ter wereld: vrouwen maar ook steeds meer mannen gebruiken kleurstoffen als hulpmiddel om zichzelf mooier te maken.
Gekleed zonder kleren
Bij gebruik van de juiste materialen is bodypaint niet gevaarlijk. Zelfs niet als je vrijwel je gehele huidoppervlak wilt beschilderen. Natuurlijk moet je het niet doen met verf van de schilder. Daarin zitten oplosmiddelen die voor een gedeelte door de huid gaan en allerlei schadelijke opgeloste bestanddelen meenemen.
Bovendien, als ze eenmaal zijn opgedroogd sluiten ze je huid volledig af. En dat is ook ongewenst. Onze huid regelt lichaamstemperatuur en waterhuishouding via verdamping van vocht via zweetkliertjes. Als die allemaal afgesloten worden, kan het lichaam oververhit raken.
De kleurstof in bodypaint of schmink moet natuurlijk onschadelijk zijn. Als het gaat om oplosbare kleurstoffen, die door de huid zouden kunnen dringen, is de keuze beperkt tot toegestane levensmiddelenkleurstoffen. Zeg maar de kleuren van de M&M’s, dus met een E-nummer. Deze kleurstoffen zijn vaak vrij gemakkelijk te verwijderen, omdat ze in water (en zeep) oplossen.
Meer keus heb je met stoffen die niet in water en ook niet in vet oplosbaar zijn. Zulke stoffen heten pigmenten. Dat zijn vaste stoffen in vrijwel alle denkbare kleuren. Soms betreft het natuurlijke zouten en mineralen, maar tegenwoordig gaat het veel vaker om synthetische stoffen.
Ook volken waar body-painting een eeuwenoude traditie is, hebben inmiddels synthetische pigmenten ontdekt. Ze maken graag gebruik van de vele nieuwe kleurmogelijkheden.
Henna
Een bodypaint voor langere tijd krijg je met henna. Deze kleurstof uit de henna-plant is veel in haarkleurmiddelen te vinden, maar wordt traditioneel ook voor huidbeschildering gebruikt.
In India en Marokko is het een oude gewoonte om handen en voeten op een heel kunstzinnige manier met henna te beschilderen. Inmiddels is deze gewoonte naar de USA en Europa overgewaaid.
Het bijzondere aan henna is dat de kleurstof in de opperhuid trekt, zodat de schildering wel een paar weken kan blijven zitten. Het is als het ware een tussenvorm tussen schminken en tatoeage. Vaak wordt de hennapasta door een mooi-uitgesneden sjabloon op de huid aangebracht.
Henna wordt gemaakt uit de donker gele, gedroogde en daarna fijngemalen bladeren van de hennastruik. De eigenlijke kleurstof hierin heet lawson, naar de naam van de plantenfamilie Lawsonia.
In je haar zorgt henna voor een karakteristieke oranje-rode kleur.
Giftig wit
Voordat een gebruinde huid ‘in’ raakte – pas in de twintigste eeuw – was een blanke huid eeuwenlang het toonbeeld van schoonheid en gezondheid. Omwille van dit ideaal hebben vooral vrouwen zichzelf vergiftigd met loodwit.
Loodwit – chemisch gezien een zogenaamd dubbelzout van loodcarbonaat en loodhydroxide – is eeuwenlang een van de belangrijkste kleurstoffen geweest. Kunstenaars mengden het op grote schaal in hun verven. En op de huid van beschaafde dames zorgde het voor een mooie witte gelaatskleur. In Japan deden toneelspelers en geisha’s dat omwille van hun beroep.
Toen rond 1930 duidelijk werd dat loodwit bijzonder schadelijk is, verdween de stof eerst van het gezicht en daarna ook uit de verf. Nu wordt in nog veel grotere hoeveelheden titaanwit gebruikt, titaan(IV)oxide. Tandpasta, verf voor wegmarkeringen, zalven en alles dat wit moet zijn, krijgt met titaanwit de gewenste kleur.
Een maiko-henshin
Alle Kennislinkartikelen uit het hoofdstuk ‘Met huid en haar’:
Het boek ‘De kleur van chemie’ werd in 2007 uitgegeven door de Faculteit der Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam (Afdeling Scheikunde en Farmaceutische Wetenschappen). Het is een geactualiseerde bundeling van informatieve brochures voor havo/vwo scholieren. Ze belichten de rol van de scheikunde op tal van gebieden.
- Verf op je huid
- Pukkels en puistjes
- Haren: ragfijne scheikunde
- Schoon haar dankzij shampoo
- Als je haar maar goed zit
