Transferperikelen

Louis van Gaal is een bijzondere trainer. Niet zozeer vanwege zijn coachkwaliteiten, maar meer vanwege zijn mediaoptredens en met name zijn taalgevoel. Of hij nou in Spanje, Duitsland of Engeland een persconferentie geeft, het levert steevast prachtige versprekingen op. Waar hij dit keer opduikt, maakt me dan ook niet eens zo heel veel uit, zolang het maar niet in Nederland is. Laatst deed bijvoorbeeld het gerucht de ronde dat hij in Japan aan de slag kan. Ik juich het van harte toe.

De versprekingen van Van Gaal

Wat zegt van Gaal dan zoal? De fans van Barcelona vermaakten zich lang geleden al met zijn Hollandse uitspraak en scandeerden massaal siempre negativa, nunca positiva, ‘altijd negatief, nooit positief’. In Duitsland noemde hij zichzelf, naar analogie van het Nederlandse ‘feestbeest’ een Feierbiest en tijdens een persconferentie in Engeland wilde hij de uitdrukking ‘de dood of de gladiolen introduceren, toen hij sprak over a gladiolus game.

Al die versprekingen van Van Gaal hebben één ding gemeen: hij neemt steeds iets over uit zijn moedertaal. Dat kan de klank zijn, de betekenis van een woord en zelfs een heel spreekwoord. Binnen de taalwetenschap wordt dit verschijnsel ook wel transfer genoemd. Dat heeft niets te maken met voetballers die van club verwisselen. Je neemt dan elementen van de ene taal over in de andere.

Talige transfer

Transfer gebeurt op verschillende manieren. Je kunt zoals van Gaal elementen meenemen uit je moedertaal die in de andere taal niet voorkomen en dus rare fouten maken. Transfer kan de taalleerder daarentegen ook helpen. Als je moedertaal naamvallen heeft, is het misschien juist makkelijker om die naamvallen in een nieuwe taal te leren, dan wanneer je moedertaal helemaal geen naamvallen heeft. Je kunt je dan helemaal niet voorstellen wat zo’n naamval überhaupt is.

Wanneer volwassen een taal leren, vindt er veel van dit soort transfer plaats. Soms gebeurt dat onbewust. Van Gaal heeft waarschijnlijk niet door dat zijn uitspraak van het Spaans wat Hollands aandoet. Daarnaast maken volwassenen ook veel gebruik van bewuste kennis als ze een taal leren. Dat doet van Gaal bijvoorbeeld als hij op zoek is naar een Duitse vertaling voor het woord feestbeest. Hij maakt daarbij gebruik van zijn kennis van het Nederlands en probeert het letterlijk te vertalen.

Bewustzijn en een taal leren

In het geval van het Feierbiest pakt het gebruik van bewuste kennis dan ook niet zo goed uit, maar veel onderzoek laat zien dat bewustzijn van de regels in een taal die je wil leren juist wel helpt. Als je weet welke regels je moet leren, kun je er naar op zoek gaan. Sommige onderzoekers vinden zelfs dat je zonder zulke bewuste kennis een taal niet eens echt kunt leren.

De rol die bewustzijn van de regels in een taal bij volwassenen speelt is dan ook al uitgebreid onderzocht. Waar we nog niet zo veel van weten is hoe dit bij kinderen zit. Zijn het kleine Louis van Gaaltjes, die zich bewust zijn van de regels in hun taal, en daar ook gebruik van maken? Of hebben kinderen helemaal niet door dat dat er regels in de taal zitten die ze leren? Om dat te onderzoeken laat ik kinderen een miniatuurtaal leren. Vervolgens kijk ik of ze door hebben welke regels daarin verstopt zitten. Hoe dat in zijn werk gaat en wat daaruit komt? Misschien de volgende keer!