Tinder voor mensapen in de maak

In het apenverblijf hangt een touchscreen, met in het midden een zwarte stip. Wanneer de apen daarop drukken zien ze twee plaatjes van een soortgenoot. Op het ene plaatje doet de aap niets bijzonders, maar op de andere toont de aap een heftige emotie. De plaatjes verdwijnen na een paar seconden en dan moeten de apen weer op de stip drukken. Soms zit de stip op de plek van de neutrale foto, en soms op de plek van de emotioneel geladen foto. De verschillen in reactiesnelheid verhullen of de apen meer aandacht hebben voor de emotionele foto of niet.

Het uiteindelijke doel hiervan? Een tool creëren die kan helpen bij het samenstellen van groepen dieren in dierentuinen. Een soort Tinder. De komende vier jaar werken onderzoekers van Apenheul en de Universiteit Leiden samen om te ontdekken hoe die tool precies gaat werken. De hier beschreven test is stap één in het ontwikkelingsproces.

Voor niets op reis

Bijna alle dierentuinen maken tegenwoordig deel uit van een internationaal fokprogramma. Dat betekent dat dieren van verschillende dierentuinen uitgewisseld worden om incest te voorkomen. Daardoor verandert de groepssamenstelling van dieren in dierentuinen regelmatig.

Vrijwilligers

Maar waarom zou je het fundamentele onderzoek doen in een dierenpark en niet in het wild? “Dat komt omdat je de handelingen die de aap moet verrichten tijdens de test eerst aan moet leren en dat gaat niet met wilde apen,” legt Bionda uit. “Dat trainen doen we door goed gedrag te belonen en slecht gedrag te negeren. Bij sommige dieren zien we dat de training vrij snel gaat. Maar er zijn ook dieren die het niet oppikken of er gewoon geen interesse in hebben en dan gaan we er niet mee verder. Die aap laten we dan met rust.”

Bionda benadrukt dat alle dieren vrijwillig meedoen. “Alleen wanneer de aap er zin in heeft en de verzorgers ons groen licht geven mag de onderzoeker langskomen. We denken dat de apen het ook leuk vinden om mee te doen, want ze kiezen er zelf voor. Ze hoeven niet mee te doen. Al zou het in theorie kunnen dat ze het voor de kleine beloning doen, want die krijgen ze wel. Dat is een heel klein stukje appel, maar dan ook echt heel klein.”

Hippies

Het onderzoek wordt uitgevoerd op mensapen, maar daar zit nogal wat variatie in. “Naar chimpansees is al veel onderzoek gedaan door anderen, maar de bonobo is onderbelicht gebleven,” legt Bionda uit, “en als enige in Nederland heeft Apenheul wel bonobo’s.” Dus daar zijn ze mee begonnen.

“Bonobo’s worden ook wel de hippies van de mensapen genoemd,” gaat Bionda verder. “In de groepen heeft bijna iedereen wel seks met elkaar. Eigenlijk komen alleen moeder-zoonrelaties niet voor.” Het zijn dus sociale dieren. En dat is ook wat de resultaten van het onderzoek onderschrijven, want bonobo’s reageren het sterkst op afbeeldingen met positieve emoties. Dat is een duidelijk verschil met de mens, die vooral gericht blijkt op beelden met negatieve emoties.

Het onderzoek loopt nu ook bij de orang-oetans. “Zij zijn anders. Ze leven meer solitair. Dan is een emotioneel begrip van een soortgenoot evolutionair gezien wellicht minder belangrijk,” aldus Bionda, “en daarom zijn we dus erg nieuwsgierig hoe de orang-oetans het doen.”