Wat gebeurt er met je TikTokdansjes, WhatsAppgesprekken, foto’s en filmpjes op social media als je dood bent? Blijf je dan rondspoken door cyberspace of zijn er ook andere mogelijkheden?
We creëren tegenwoordig zoveel data. Je gespreksgeschiedenis met vrienden. De foto's van kunstwerken die je nooit meer terugkijkt. Je aantekeningen in de notities-app, waar je probeert de betekenis van het leven te begrijpen. Je TikTokdansjes. De filmpjes en foto’s van jezelf en je vrienden op social media. Maar wat gebeurt daarmee als je plots of minder onverwacht het leven laat? Je kunt je lichaam doneren, maar al je digitale gegevens? Tja, dat is iets lastiger. Wat gebeurt er met je digitale nalatenschap als je er niet meer bent?
Tijdens de kerstvakantie kreeg ik bezoek van een collega-onderzoeker uit Denemarken. Als uitje gingen we naar Body Worlds (ja, die expositie waar je menselijke lichamen in allerlei gekke poses kunt zien zonder dat het ongemakkelijk is... toch?). Terwijl we naar de geëtaleerde lichamen keken, dacht ik: waarom denken we wel na over het doneren van ons lichaam, maar niet over de oneindige hoeveelheid digitale data die we achterlaten? Wat gebeurt er bijvoorbeeld met al die WhatsAppgesprekken waarin ik de absolute wijsheid deel over mijn onderzoek? En laat me niet beginnen over de GIF's die ik heb gestuurd.
Stel je voor dat jouw data blijven ronddwalen als een zombie in cyberspace
FreepikJe digitale schaduw
Ik ben niet de enige met deze vraag. Mijn copromotor stuurde mij onlangs een NRC-column door, getiteld Ik ga dood en ik laat na: eeuwig dwalende data. De column bespreekt het dilemma van je digitale erfenis. En geloof me, dat is geen gezellig gespreksonderwerp tijdens een feestje of de kerstdagen, maar misschien wel voor die lastige gesprekken met je eventuele nabestaanden over je digitale nalatenschap.
Je kunt wel denken: “Ach, mijn Instagram is niet meer relevant als ik er niet meer ben”, maar stel je voor dat jouw data blijven ronddwalen als een zombie in cyberspace, of misschien minder spannend, een beetje zoals je verloren sokken in de wasmachine. Ze gaan nergens heen.
Wat gebeurt er met je foto’s en filmpjes op social media als je dood bent?
‘Post-mortem’ data
En hier komt de echte plotwending: zodra je de pijp uitgaat (sorry, maar dat moet even), worden je gegevens volgens de wet vaak als ‘niet-persoonlijk’ geclassificeerd, omdat ze niet langer gekoppeld zijn aan een levend individu. Dit klinkt misschien vaag, maar het betekent in de praktijk dat bedrijven en instellingen je data kunnen blijven gebruiken, zelfs als jij er niet meer bent.
Bedrijven en instellingen kunnen je data blijven gebruiken, zelfs als jij er niet meer bent.
FreepikWat betekent dit voor je digitale erfenis? Nou, je Google- en YouTube-accounts blijven gewoon bestaan en kunnen een soort virtueel museum van je leven worden, inclusief alle foto’s, video’s, oude berichten, zelfs je zoekgeschiedenis. Dit heeft voor nabestaanden grote implicaties: zonder specifieke richtlijnen of toestemming van jou, kunnen deze gegevens door bedrijven worden gebruikt, gedeeld of bewaard.
Een tweede leven als chatbot?
Maar wacht, het wordt nog beter (of erger, afhankelijk van hoe je het bekijkt). Wil je je digitale zelf als chatbot achterlaten, zodat je dierbaren met je kunnen ‘praten’ alsof je nog leeft?
Onderzoekers Linda Kool en Bo Hijstek van het Rathenau Instituut schrijven in het artikel Wil je geen tweede leven als chatbot? Leg het vast dat we een ‘datacodicil’ zouden moeten invoeren, een soort donorcodicil, maar dan voor je data. In plaats van je organen na je dood weg te geven, kun je dan zeggen: “Oké, maak maar een chatbot van mijn memes en TikToks. Laat ze maar doorgaan met mijn scherpe humor.” Het is een concept dat de technologie van vandaag mogelijk maakt: Ik ga dood, maar ik blijf voortleven als een chatbot. Is dat niet het ultieme voortleven? Of misschien toch een beetje creepy? Misschien wil je dat helemaal niet, omdat het te veel lijkt op een aflevering van Black Mirror. Of misschien wil je dat je BFF na je dood nog steeds je memes kan delen.
Wil je je digitale zelf als chatbot achterlaten, zodat je dierbaren met je kunnen praten alsof je nog leeft?
FreepikIn sommige landen, voornamelijk in Azië, wordt er serieus werk gemaakt van rouwverwerking via AI-gestuurde systemen die je herinneringen, gesprekken en zelfs je humor kunnen nabootsen. Met zo’n datacodicil kan jij je digitale erfenis vastleggen, mocht je dat willen. Dit beschermt je gegevens en bepaalt of je bijvoorbeeld wilt dat je digitale zelf voortleeft of juist niet, en onder welke omstandigheden. Want, laten we eerlijk zijn, een rouwbot die nog steeds op jouw TikTok zit na je dood, is misschien iets te veel van het goede.
Digitaal nalatenschap
We hebben vaak geen idee wat we met onze digitale erfenis moeten doen. Het is niet iets waar de meeste mensen over nadenken, maar ik denk dat we dat in de toekomst vaker zullen doen, net zoals dat gaat met onze materiële erfenis. Het blijft een beetje abstract, maar is het niet tijd om na te denken over wat we willen dat er met onze data gebeuren als we er niet meer zijn? Zou je willen dat ze blijven voortleven of laat je alles liever achter je? Mijn collega-onderzoeker en ik zijn er nog niet over uit, maar we beginnen het onderwerp vaker aan te snijden.
