'Terwijl het zeeniveau stijgt, zakt het land omlaag'

Aan de kust van Yerseke in Zeeland, waar het verschil tussen hoog en laag water tot vier meter kan oplopen, staat een onderzoeksgebouw van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Hier schrijft zeespiegelexpert Aimée Slangen haar bijdrage aan het nieuwe rapport van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, zie onderaan), het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Ze is een van de hoofdauteurs van het hoofdstuk over de stijging van het zeeniveau – die op het moment gemiddeld 3,6 millimeter per jaar bedraagt.

Een zeespiegelstijging van 3,6 millimeter per jaar. Hoe meet je dat, in een zee die continu in beweging is?

“Dat is inderdaad behoorlijk lastig. Er zijn golven, er zijn getijden, en ook het weer heeft invloed op de zeespiegel. Alleen als je lange meetreeksen hebt kan je een betrouwbaar gemiddelde berekenen. Maar die hebben we dan ook. Satellieten die rond de aarde cirkelen meten elke tien dagen de zeespiegel overal ter wereld, op de centimeter nauwkeurig. Daarin zien we het gemiddelde in de loop der jaren stijgen.”

“De oorzaken kennen we, dat zijn de smeltende gletsjers en ijskappen, de opwarming van de oceaan die daardoor uitzet, en water dat vanaf land de zee in stroomt. We onttrekken veel grondwater aan de bodem, en een deel daarvan belandt uiteindelijk in de oceaan.”

Met 3,6 millimeter per jaar kom je uit op 36 centimeter per eeuw. Dat is toch te overzien?

“Ja, maar dan zie je enkele dingen over het hoofd. Ten eerste neemt de snelheid toe. Het IPCC schat dat we in het jaar 2100 op veertig tot tachtig centimeter zitten, en we realiseren ons steeds meer dat dit waarschijnlijk een conservatieve schatting is. Het ijs op Antarctica smelt namelijk sneller dan verwacht. De prognose is dat dit tussen dertig en honderd centimeter extra zeespiegelstijging oplevert. Zelf vermoed ik dat het ongeveer een halve meter extra wordt.”

“En de tijd tikt na het jaar 2100 gewoon door, hè? Halverwege de twintigste eeuw leek dat jaartal nog ver weg, het was een soort stip op de horizon. Maar over tachtig jaar is het al zo ver. Er zitten allerlei vertragingen in de invloed van de opwarming op de zeespiegelstijging. Smelten van ijs is bijvoorbeeld een proces dat tijd kost, en de oceaan is diep en warmt daardoor maar langzaam op. De meeste voorspellingen stoppen in het jaar 2100, maar wat gebeurt er daarna? Als ál het ijs verdwijnt, is dat goed voor een zeespiegelstijging van zestig meter, al zal dat niet op menselijke tijdschaal gebeuren.”

“Ten tweede zijn er grote regionale verschillen. Op sommige plekken stijgt het zeeniveau nu al een centimeter per jaar.”

Vorig jaar ben je moeder geworden. Maak je je wel eens zorgen over de opwarmende wereld waarin je kind moet opgroeien?

“In elk geval denk ik dat ik mijn steentje bijdraag aan een oplossing, door onderzoek te doen en aan IPCC-rapporten mee te schrijven. Anderen zullen met de resultaten beleid moeten maken. En ja, ik denk dat we ons moeten realiseren dat er een probleem is, maar ik lig er niet wakker van of zo.”

“In Nederland is de kustbescherming prima op orde. Wel zullen wel keuzes moeten gaan maken, want terwijl het zeeniveau stijgt, zakt het land omlaag. En het economische hart van Nederland ligt ook nog eens in een van de kwetsbaarste delen van het land. Willen we straks in een badkuip wonen? Of moeten we verhuizen? Dat gaat de vraag worden, in Nederland.”