Terug naar school: Hoe schrijf je een (profiel)werkstuk?


Eenmaal op de middelbare school aangekomen, kwam ik in een grote zaal vol leerlingen van 4 HAVO om hen tips te geven. Zij beginnen volgend jaar aan hun profielwerkstuk, en stonden nog aan de start van hun eerste echte onderzoek. Het moeilijkste aan zo’n eerste echte onderzoek doen is vaak simpelweg de start – want waar begin je? Welke vraag ga jij beantwoorden? Hoe ga je je onderzoek uitvoeren?

Stap 1: Het onderwerp

Het onderwerp is vaak een van de moeilijkste dingen om uit te kiezen. Je zit er namelijk best wel een tijdje aan vast. Mijn tip? Overleg met de docenten van de vakken die jij het leukste vindt, of kijk goed naar welke vakken aansluiten bij wat je later wil doen. Soms helpt het ook om een lijstje te maken van alle dingen die je leuk vindt, of welke vragen er in je opkomen.

Ik zelf heb daar een klein boekje voor in mijn tas zitten, een idee kan namelijk op de gekste momenten komen. Als je vervolgens naar je lijstje met vragen en onderwerpen kijkt, zit daar vaak wel een overkoepelend thema in. Wanneer je dat thema koppelt aan een vak op school en samen met je docent of een klasgenoot over het lijstje heen gaat, heb jij vast en zeker snel je onderwerp te pakken.

Stap 2: Je onderzoeksvraag


Gefeliciteerd, je hebt een onderwerp! Maar wat wil je er nu echt van weten? Probeer je onderwerp kleiner te maken door een hoofd- en deelvragen te onderscheiden, en alvast te bedenken welke methode je eventueel wil gebruiken voor je onderzoek. In mijn onderzoeksveld zijn hier makkelijke voorbeelden voor te vinden. Een te grote vraag is bijvoorbeeld ‘Hoe werkt het brein?’. Die vraag kan ik nooit in mijn eentje beantwoorden, laat staan in een korte tijd.

Een kleinere betere vraag is: ‘Hoe dragen handbewegingen bij aan taalbegrip wanneer we spraak in ruis horen?’. Natuurlijk wil ik eigenlijk het antwoord ontdekken op de eerste vraag, maar de tweede vraag is daar een veel kleiner deel van dat makkelijker te beantwoorden is (en het beantwoorden van de tweede vraag is ook realistischer voor de vier jaar die ik heb voor dit onderzoek…)

Stap 3: Het plan van aanpak

Deze stap is een van de belangrijkste dingen waar je echt aan moet denken bij je eerste onderzoek. Nu je je probleem hebt geformuleerd, is het namelijk tijd om een onderzoeksplan te maken en een tijdsplan te maken. Waar ga je je onderzoek afnemen? Wanneer? Wie gebruik je voor je steekproef? Hoe ziet je eventuele experiment eruit?

Stap 4: Informatiebronnen raadplegen

Het internet geeft je een oneindig aantal bronnen voor je profielwerkstuk. Maar bedenk wel altijd hoe betrouwbaar die stukken zijn. Vraag jezelf eens af bijvoorbeeld wie de auteur is van het stuk, of bij welke instelling het is geschreven. Maar het internet is natuurlijk niet de enige bron van informatie. Bezoek bijvoorbeeld eens een bedrijf of museum. Het is namelijk heel makkelijk om met deskundigen in contact te komen. Mocht je dat nu een beetje eng vinden, kun je ook altijd een van de Faces of Science een bericht sturen, natuurlijk!

Stap 5: Het onderzoek!

Tijd voor de praktische uitvoering! Dit vind ik zelf altijd het leukste gedeelte. Maak jij bijvoorbeeld een model van een apparaat, ga je bodemonderzoek doen in de bossen, doe je literatuuronderzoek, of neem je enquêtes af? Kijk hierbij vooral wat goed bij je onderzoeksvraag past, maar ook wat haalbaar is. Ik zou bijvoorbeeld heel graag de hersenen van mensen onderzoeken die daadwerkelijk in een cafe vol met ruis staan om te kijken hoe ze alles wat ze zien en horen verwerken, maar praktisch gezien is dat dan weer niet mogelijk…



Stap 6: De afronding

Nu je je gegevens hebt verzameld, moet je de gegevens interpreteren en toepassen op je onderzoeksvragen. Welke resultaten kun je formuleren, en welke conclusies? Hier komen dan ook de deelvragen die je bedacht hebt in stap 2 van pas. Door al die kleinere vragen te beantwoorden, kun je vaak de hoofdvraag van je onderzoek beantwoorden. Vaak gaat er in het schrijven van je verslag best wel wat tijd zitten. Denk daar goed aan bij het plan dat je maakt in stap drie!



De Gouden Tip


Mijn gouden tip? Kijk eens rond op de websites van universiteiten. Misschien heb je al een idee wat je wil gaan studeren nadat je geslaagd bent voor de middelbare school. Mocht dat zo zijn, kijk dan eens op de pagina van die opleiding op de website van een universiteit of hogeschool. Vaak bieden universiteiten en hogescholen speciale programma’s aan voor middelbare scholieren om je werkstuk te schrijven aan de universiteit. Super leuk natuurlijk, want dan krijg je echt een kijkje in de onderzoekskeuken! Zie ik jou binnenkort bij mij op de afdeling?