Saai hè, die energietransitie. Als nog één iemand begint over laadpalen, omvormers of onderstations, dan val ik ook in slaap. Laten we het daarom over taart hebben. Een taart die jij mag verdelen. Maar let op: dat moet op een zo’n rechtvaardig mogelijke manier. Klinkt makkelijk, maar het zal je vies tegenvallen.
Een taart op een rechtvaardige manier verdelen. Klinkt simpel, toch? Gewoon iedereen een even groot stuk geven. Dat kan natuurlijk, maar dan moet je eerst weten over wie je de taart gaat verdelen. Zijn dat alleen jij en jouw vrienden? Mogen familieleden ook een vorkje meeprikken? Wat dacht je van klasgenoten, de buren, of de hond? Zo komen we bij de eerste vraag die je moet beantwoorden: wie doet er mee?
Laten we voor het gemak zeggen dat je de taart moet verdelen tussen jezelf, mij, jouw vrienden, de hond en Max Verstappen. Wil je nog steeds iedereen een even groot stuk geven? Je kan natuurlijk ook zeggen dat ik niks krijg, want je kent mij niet eens. Of misschien krijgt de hond niks, want die vindt taart niet lekker. Of geef je de hele taart aan Max Verstappen als beloning voor zijn topprestaties?
Mag de hond ook een stuk van de taart eten?
FreepikHoe verdeel je de taart?
Ik schotel je nog wat extra keuzes voor (pun intended): iedereen in ieder geval een klein stukje geven, niks doen en iedereen het zelf laten uitzoeken, of verdelen op basis van wie het meest trek heeft (ik!). Ik wil maar zeggen: er valt wat te kiezen. Daarmee komen we bij de tweede vraag: hoe verdeel je?
Bepalen onder wie je verdeelt en hoe je verdeelt is niet makkelijk. Nou ja, misschien voor jou wel. Ik heb natuurlijk gezegd dat jij het helemaal zelf mag beslissen. Maar stel je nou eens voor dat de buurman mag meebeslissen. Grote kans dat jullie andere ideeën hebben over wat eerlijk is. (Laat staan als de hond het voor het zeggen had…). Het eerlijk verdelen van een taart kan onmogelijk gaan lijken.
Het is ontzettend ingewikkeld om een rechtvaardige energietransitie te organiseren
FreepikRechtvaardige energietransitie
Dan komt nu het bruggetje naar de energietransitie. Ik weet het, ik had gezegd dat we het er niet over zouden hebben. Maar bear with me, dan snap je hoe ontzettend ingewikkeld het is om een rechtvaardige energietransitie te organiseren.
Die vragen waar jij net mee zat te worstelen, dat zijn precies de vragen waar mensen in het energiewereldje ook mee worstelen. Oke, het gaat dan misschien niet over taart, maar wel over het verdelen van lasten en lusten. Wie krijgt subsidie? Wie krijgt extra belasting? En wie kijkt straks vanuit het keukenraam tegen een kerncentrale aan?
Lusten en lasten
Het kromme is dat je bij veel besluiten hetzelfde ziet gebeuren: kwetsbare groepen krijgen niet de lusten, maar wel de lasten. Dat heeft allerlei redenen, teveel om in deze blog te bespreken. Mijn belangrijkste boodschap in deze blog – en in mijn onderzoek – is: er valt wat te kiezen.
Om dat te gaan zien, moet er aandacht zijn voor rechtvaardigheidsvragen. Besluitnemers moeten inzien dat zij constant taarten aan het verdelen zijn. Ze moeten oog krijgen voor wie er géén vorkje krijgt om mee te prikken. Ook moeten ze snappen dat een groter stuk voor de een, altijd gepaard gaat met een kleiner stuk voor de ander.
In mijn onderzoek bekijk ik hoe besluitnemers omgaan met rechtvaardigheidsvragen. Ik hoop hen met mijn onderzoek te helpen om goed over deze vragen na te denken en bewuste keuzes te maken. Dat zou een eerste en heel belangrijke stap zijn richting een rechtvaardige energietransitie. Iemand een stukje taart?